«Τα εξ αμάξης» ή «Του έσυρε τα εξ αμάξης» είναι έκφραση με ρίζες στην Αρχαία Αθήνα και συνδέεται με τα Ελευσίνια Μυστήρια. Και σήμερα υπάρχουν ανάλογες εκφράσεις, όπως: «Του ‘συρε όσα σέρνει η σκούπα», «Του τα ‘πε από την καλή», κλπ. αλλά καμία δεν αποδίδει εκείνο που υπονοούν «τα εξ αμάξης», αλλά συχνά χρησιμοποιείται και η ίδια η έκφραση «Άκουσε τα εξ αμάξης…».

Τα Ελευσίνια Μυστήρια

Οι Αθηναίοι, όπως είναι γνωστό, λάτρευαν ιδιαίτερα τη μεγάλη θεά Δήμητρα, προς τιμή της οποίας έκαναν τη μεγάλη πομπή των Ελευσίνιων Μυστηρίων. Η πομπή ακολουθούσε την Ιερά Οδό, η οποία διατηρεί το ίδιο όνομα μέχρι και σήμερα, περνώντας πάνω από τον Κηφισό ποταμό (περίπου στο ίδιο σημείο που είναι σήμερα ο Άγιος Σάββας).

Την πομπή αυτή ακολουθούσαν όλοι οι «γνήσιοι» Αθηναίοι. Υπήρχε, όμως, και μια μερίδα ανθρώπων στους οποίους δεν επιτρεπόταν να λάβουν μέρος στην πομπή. Ήταν «κατώτερης υποστάθμης υποκείμενα», πιθανότατα και «αλλόθρησκοι», που η παρουσία τους θεωρείτο ότι θα μόλυνε την ωραία αυτή αθηναϊκή γιορτή…

Όπως είναι φυσικό, οι μη συμμετέχοντες ενοχλούνταν και το έφεραν βαρέως, αφού θεωρούσαν τον αποκλεισμό τους, αυτόν, μεγάλη προσβολή και ήθελαν με κάθε τρόπο να… εκδικηθούν και να εκτονώσουν το θυμό και την οργή που ένοιωθαν.

Συγκεντρώνονταν, λοιπόν, κοντά στη γέφυρα του Κηφισού και περίμεναν την επιστροφή των πανηγυριωτών. Μόλις τους έβλεπαν άρχιζαν να βρίζουν χυδαιότατα και να χειρονομούν αισχρά και, γενικά να κάνουν ό,τι μπορούν για να «διαπομπεύσουν» τους προσκυνητές που γύριζαν από την Ελευσίνα.

Οι τελευταίοι πάλι, οι οποίοι γύριζαν συνήθως πάνω σε άμαξες και είχαν πράξει πλεόν, τον καθήκον τους προς τη θεά Δήμητρα, τους απαντούσαν με παρόμοιες ύβρεις και χειρονομίες. Τα λόγια που έλεγαν εκείνοι που ήταν πάνω στη γέφυρα (οι γεφυριστές) ονομάστηκαν «γεφυρισμοί», οι δε απαντήσεις των πανηγυριωτών που, όπως είπαμε, βρίσκονταν πάνω σε άμαξες ονομάστηκαν και παρέμειναν γνωστά έως και σήμερα ως «Τα εξ αμάξης»…