Βίκυ Σαμαρά
Με θέμα την αύξηση των αμυντικών δαπανών και με φόντο την εύθραυστη εκεχειρία Ισραήλ- Ιράν συνεδριάζει σήμερα το ΝΑΤΟ, με “σφραγίδα” Τραμπ. Ανοιχτό για συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν “στο πόδι”.
Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη ξεκίνησε ατύπως ουσιαστικά χθες με το δείπνο των ηγετών, που συνεδριάζουν επισήμως σήμερα, με θέμα την αύξηση των αμυντικών δαπανών των μελών της Συμμαχίας στο 5% του ΑΕΠ και με φόντο την εύθραυστη εκεχειρία Ισραήλ- Ιράν.
Δύο θέματα στα οποία έχει βάλει τη “σφραγίδα” του ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ. Αλλά το ζήτημα για την Ελλάδα είναι ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, διεκδικεί επίσης ένα πρωταγωνιστικό ρόλο στη Σύνοδο, ως “διαμεσολαβητής” μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν, αλλά και μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.
Ο κ. Ερντογάν, ο οποίος αργά χθες το βράδυ συναντήθηκε επί 45 λεπτά με τον Τραμπ και συζήτησε για αμυντικά deal 100 δισ δολαρίων, μάλιστα νωρίτερα χθες δήλωσε ότι σχεδιάζει νέα προσπάθεια διαπραγματεύσεων Ρωσίας- Ουκρανίας, χαιρέτισε την κατάπαυση πυρός μεταξύ Ισραήλ- Ιράν, εξέφρασε την επιθυμία να φιλοξενήσει στην Τουρκία τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ το 2026 και ζήτησε να αρθούν άνευ όρων οι περιορισμοί του αμυντικού εμπορίου μεταξύ των Συμμάχων χωρών.
Το τελευταίο μήνυμα αφορούσε τις ΗΠΑ, καθώς η Άγκυρα επιδιώκει την επανένταξη της στο πρόγραμμα των F35 με την υπόσχεση ότι θα χρησιμοποιεί τους S400 “με ελεγχόμενο τρόπο”. Ο Ερντογάν θέλει επίσης την ένταξη τουρκικών εταιρειών όπως η Baykar στα ευρωπαϊκά εξοπλιστικά προγράμματα.
Υπενθυμίζεται ότι την Πέμπτη συνεδριάζει και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και προφανώς οι συζητήσεις για την αύξηση των αμυντικών δαπανών των μελών της Συμμαχίας και για την ευρωπαϊκή άμυνα συνδέονται εκ των πραγμάτων.
Σημειωτέον δε ότι κράτη- μέλη της ΕΕ βλέπουν την Τουρκία, τη χώρα με το δεύτερο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ, ως μία “εύκολη λύση” για την ευρωπαϊκή άμυνα, παρά τις προειδοποιήσεις της Ελλάδας και της Κύπρου ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να εκχωρεί σε τρίτους ρόλο στην ασφάλεια της.
Συνάντηση στη Χάγη, αλλά μακριά από τη… Χάγη
Φαίνεται εν τω μεταξύ ότι είναι πιθανόν να πραγματοποιηθεί σήμερα στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ μία συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον κ.Ερντογάν, αλλά “στο πόδι” και χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο. Ο Έλληνας πρωθυπουργός και ο Τούρκος πρόεδρος μπορεί να βρίσκονται άλλωστε μαζί στη Χάγη, αλλά οι δύο χώρες είναι πολύ μακριά από μία προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Εξάλλου πως να προχωρήσει ουσιαστικά διάλογος όταν η Τουρκία παρουσιάζει το δικό της Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό διεκδικώντας το μισό Αιγαίο, απειλεί για το θαλάσσιο πάρκο στις νότιες Κυκλάδες (σημειωτέον ότι εκκρεμεί η επίσημη ανακοίνωση του ελληνικού σχεδιασμού εντός του Ιουνίου), συνεχίζει να προκαλεί σε Θράκη και Κύπρο, παίζει παιχνίδια με τη Λιβύη αμφισβητώντας την ελληνική ΑΟΖ και τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κρήτης.
Μητσοτάκης- Ερντογάν αναμένεται επομένως να συναντηθούν απλώς και μόνο γιατί καμία από τις δύο πλευρές του Αιγαίου δεν θέλει να πάρει την ευθύνη για ένα επίσημο “ναυάγιο” του ελληνοτουρκικού διαλόγου. Ενώ το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας- Τουρκίας ακόμη… σχεδιάζεται.
Τι θα πει ο Μητσοτάκης στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ
Ενώ η Τουρκία επιχειρεί να εμφανιστεί ως “μπαλαντέρ” στο ΝΑΤΟ, η Αθήνα εξακολουθεί και παίζει το χαρτί του “αξιόπιστου συμμάχου”. Τη σταθερότητα και την αξιοπιστία της Ελλάδας ως συμμάχου στο ΝΑΤΟ αναμένεται άλλωστε να τονίσει ο κ.Μητσοτάκης κατά τη σημερινή του παρέμβαση στη Σύνοδο Κορυφής.
Ο πρωθυπουργός θα υπενθυμίσει ότι η χώρα μας τηρούσε την προηγούμενη δέσμευση της ως μέλος του ΝΑΤΟ για αμυντικές δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ ακόμη και στα δύσκολα χρόνια της οικονομικής κρίσης, συνεισφέροντας σημαντικά στις δυνατότητες της Συμμαχίας σε μια κρίσιμη περιοχή για την περιφερειακή και διεθνή ασφάλεια.
Η Ελλάδα βρίσκεται μάλιστα στον σκληρό πυρήνα των χωρών της Συμμαχίας που υπερβαίνουν τις ισχύουσες δεσμεύσεις, καθώς ειναι στην 5η θέση κατάταξης χωρών του ΝΑΤΟ ως προς το ποσοστό αμυντικών δαπανών επί του ΑΕΠ.
Σημειωτέον ότι οι αμυντικές δαπάνες της χώρας μας ξεπερνούν σήμερα το 3% του ΑΕΠ και την τετραετία 2025-2028 θα είναι ιδιαίτερα αυξημένες καθώς είναι προγραμματισμένες παραλαβές οπλικών συστημάτων, όπως τα μαχητικά αεροσκάφη Raffale και F35 και οι φρεγάτες Belharra. Με την αναθεώρηση του στόχου των αμυντικών δαπανών στα πλαίσια του ΝΑΤΟ στο 5%, η Ελλάδα με βάση το ΑΕΠ του 2024 θα πρέπει να ξοδέψει πάνω από 10 δισ ευρώ.
Ο κ. Μητσοτάκης θα επισημάνει όμως στους Συμμάχους ότι η Ελλάδα ξοδεύει περίπου το 3% του ΑΕΠ της στην άμυνα, καθώς αντιμετωπίζει πολλαπλές προκλήσεις ασφαλείας. Αναφορά που αποτελεί βέβαια αιχμή για την Τουρκία.
Ο πρωθυπουργός αναμένεται να αναφερθεί ακόμα στο 12ετές εξοπλιστικό πρόγραμμα της χώρας ύψους 25 δισ. ευρώ.Αλλά και στις τελευταίες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, στις απειλές για την περιφερειακή και παγκόσμια ασφάλεια και στον ρόλο που καλείται να παίξει η Συμμαχία εν μέσω ενός όλο και πιο αβέβαιου διεθνούς περιβάλλοντος.
Ο Τραμπ γκρινιάζει, αλλά ο ίδιος δεν βάζει το χέρι πιο βαθιά στην τσέπη
Η Σύνοδος του ΝΑΤΟ έχει λοιπόν ως επίσημο θέμα στην ατζέντα την επικαιροποίηση της Δέσμευσης περί Αμυντικών Δαπανών (DIP – Defense Investment Pledge) στο 5% του ΑΕΠ μέχρι το 2035.
Ο στόχος αυτός αποτελείται από δύο πυλώνες: το 3,5% που αφορά αμιγώς στρατιωτικές δαπάνες και το 1,5% που αφορά ευρύτερα επενδύσεις που σχετίζονται με την ασφάλεια και την άμυνα, όπως οι υποδομές, η βιομηχανία και η ανθεκτικότητα.
Η αύξηση των αμυντικών δαπανών των μελών της Συμμαχίας έρχεται ως αποτέλεσμα έντονων πιέσεων του Τραμπ. Ο οποίος ήδη από την πρώτη του θητεία είχε διαμαρτυρηθεί πολλάκις κυρίως στους Ευρωπαίους Συμμάχους ότι οι χώρες της ΕΕ δεν ξόδευαν για την άμυνα, αλλά βασίζονταν στις ΗΠΑ. Τα βέλη του είχαν στραφεί ειδικά κατά της Γερμανίας και είχε συγκρουστεί με την τότε καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ.
Το παράδοξο είναι ότι ο Αμερικανός πρόεδρος πριν πέντε ημέρες δήλωσε ότι οι ΗΠΑ δεν χρειάζεται να πιάσουν το στόχο του 5%, που απαιτεί από τα υπόλοιπα μέλη του ΝΑΤΟ. Με το επιχείρημα ότι τόσα χρόνια ήταν οι ΗΠΑ που σήκωναν το κύριο βάρος της Συμμαχίας (την οποία βέβαια αντιμετώπιζαν και ως μέσο εξυπηρέτησης των δικών τους γεωπολιτικών συμφερόντων). Και βέβαια ότι σε απόλυτα ποσά ήδη ξοδεύουν πολλά, δεδομένου του μεγέθους της αμερικανικής οικονομίας. Σημειωτέον ότι οι αμυντικές δαπάνες των ΗΠΑ είναι στο 3,5% του ΑΕΠ.
Το “όχι” της Ισπανίας αλλάζει τα δεδομένα
Πάντως μετά τη “γκρίνια” Τραμπ, αλλά κυρίως λόγω του φόβου για τη Ρωσία, η αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 5% έρχεται σήμερα στη Σύνοδο, αλλά όχι χωρίς “καυγά”.
Η Ισπανία έχει καταστήσει σαφές ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί και ότι ο στόχος αυτός είναι «μη ρεαλιστικός». Ενώ η Σλοβακία ανέφερε ότι διατηρεί το δικαίωμα να αποφασίσει πώς θα φτάσει στον στόχο μέχρι τη νέα προθεσμία του ΝΑΤΟ, το 2035. Το δε Βέλγιο προανήγγειλε ότι θα ζητήσει τη μέγιστη ευελιξία από το ΝΑΤΟ για τον στόχο του 5%.
Αντίθετα η Βρετανία, η Γαλλία και η Γερμανία έχουν ήδη δεσμευτεί για αύξηση των αμυντικών τους δαπανών στο 5% του ΑΕΠ. Όμως είναι δεδομένο πλέον ότι στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ το κλίμα δεν θα είναι ομοφωνίας.
Το ισπανικό όχι της τελευταίας στιγμής προκάλεσε αντιδράσεις άλλων μελών της Συμμαχίας. Ωστόσο ο Πέδρο Σάντσεθ αγωνιά περισσότερο για τις αντιδράσεις των κυβερνητικών εταίρων του στο ενδεχόμενο περικοπής κοινωνικών κονδυλίων ώστε να αυξηθούν οι αμυντικές δαπάνες της Ισπανίας. Η οποία ούτως η άλλως ξοδεύει το μικρότερο ποσοστό του ΑΕΠ της σε εξοπλισμούς από κάθε άλλο μέλος του ΝΑΤΟ (μόλις 1,28%).
Η δε Σλοβακία πιάνει το σημερινό στόχο του 2%, αλλά σε αντίθεση με άλλα κράτη της ανατολικής Ευρώπης δεν υποστηρίζει ενθέρμως την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ.
Και είναι προφανές ότι εάν μία χώρα πετύχει κάποιου είδους εξαίρεση ή ευελιξία για το 5%, θα αρχίσουν και άλλες χώρες να ζητούν το ίδιο ή να δέχονται οι κυβερνήσεις τους πιέσεις από την αντιπολίτευση να πράξουν το ίδιο. Συζήτηση η οποία θα συμπαρασύρει βέβαια και την Ελλάδα.
