Μικαέλα Σάβα
Η χώρα καίγεται και η κυβέρνηση σπαταλά €26 εκατ. από το ΕΣΠΑ για άσκοπη διαφήμιση.
Εξακόσια εξήντα εκατομμύρια ευρώ. Τόσα δίνει η Ευρώπη για την ενίσχυση της πολιτικής προστασίας και της πυροπροστασίας στη χώρα μας. Κι όμως, το ελληνικό κράτος μοιάζει να τα αφήνει να… σκονίζονται στους φακέλους της γραφειοκρατίας. Αυτό προκύπτει ξεκάθαρα από απόφαση του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών που φέρνει στο φως το Documento σχετικά με τις απορροφήσεις κονδυλίων για 26 χρηματοδοτούμενα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης που αφορούν την πολιτική προστασία και την πυροσβεστική. Πρόκειται για έργα κρίσιμα για τη θωράκιση μιας χώρας που βλέπει κάθε καλοκαίρι τα δάση της να γίνονται στάχτη.
Κι όμως, σύμφωνα με την εν λόγω απόφαση, μέχρι το τέλος του 2024 είχαν απορροφηθεί μόλις 57,8 εκατ. ευρώ, ενώ για το 2025 προβλέπονται μόλις 84,6 εκατομμύρια – δηλαδή λιγότερο από το 20% του συνολικού προϋπολογισμού.
Το πιο εξοργιστικό; Την ώρα που πύρινα μέτωπα κατακαίνε τη χώρα, όταν μόνο μέσα σε ένα 24ωρο ξέσπασαν 65 πυρκαγιές, το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας μοιράζει κονδύλια του ΕΣΠΑ, δηλαδή ζεστό ευρωπαϊκό χρήμα, ύψους 26 εκατ. ευρώ στα ΜΜΕ για την «ενημέρωση» των πολιτών για δράσεις αντιμετώπισης και πρόληψης κινδύνων και φυσικών καταστροφών.
Επί της ουσίας παρουσιάζει μια εικονική πραγματικότητα, για την οποία χρυσοπληρώνει τα ΜΜΕ, καθώς κρίσιμα έργα μένουν στάσιμα, εγκλωβισμένα ανάμεσα σε εξαγγελίες και προθεσμίες που «τρέχουν». Μια στασιμότητα που σε μια χώρα με πάνω από 2 εκατομμύρια καμένα στρέμματα το 2023 και το 2024 δεν είναι απλώς αμέλεια, είναι συνενοχή.
Η λίστα στη Διαύγεια με τα 26 έργα
Στις 29/1/2025 δημοσιεύτηκε στη Διαύγεια η συγκεντρωτική λίστα με 26 έργα τα οποία είναι ενταγμένα στους πυλώνες «Πράσινη μετάβαση» και «Ιδιωτικές επενδύσεις και θεσμικός μετασχηματισμός» και τα οποία χρηματοδότησε το Ταμείο Ανάκαμψης για το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας και συγκεκριμένα για τους πυροσβεστικούς σταθμούς και τα Σώματα Ασφαλείας συνολικού προϋπολογισμού 660.003.064,09 ευρώ. Πρόκειται δηλαδή για σημαντικές παρεμβάσεις που υπόσχονται να ενισχύσουν κατά βάση την αντιπυρική θωράκιση της χώρας, αφού το μεγαλύτερο μέρος των έργων αφορά την πυροπροστασία. Η λίστα αφορά τις δαπάνες για ολόκληρο το 2025.
Ωστόσο η πραγματικότητα που κρύβεται πίσω από τους αριθμούς είναι το λιγότερο αποκαρδιωτική κι αυτό γιατί έως το 2024 είχαν πληρωθεί 57.835.867,70 ευρώ, ενώ για το 2025 οι πιστώσεις που έχουν προβλεφθεί φτάνουν μόλις τα 84.690.423,65 ευρώ – δηλαδή γύρω στο 20% του συνολικού προϋπολογισμού των έργων.
Και το πιο ανησυχητικό; Σχεδόν το σύνολο αυτών πιστώνεται στο πρώτο τρίμηνο της χρονιάς, ενώ για τα υπόλοιπα τρίμηνα δεν προβλέπεται καμία εκταμίευση.
Με άλλα λόγια, ενώ στα χαρτιά η κυβέρνηση της ΝΔ φαίνεται να προχωράει, στην πράξη τα έργα παραμένουν στάσιμα. Λες και το μόνο που θέλει είναι να δείξει ότι «κάτι γίνεται», χωρίς όμως να προχωρά στην ουσιαστική υλοποίηση που απαιτείται.
Το αποτέλεσμα; Τα χρηματοδοτούμενα από το Ταμείο Ανάκαμψης έργα πυροπροστασίας παραμένουν στα χαρτιά λιμνάζοντας, ενώ η χώρα συνεχίζει να βρίσκεται ανοχύρωτη απέναντι στις πυρκαγιές, σε μια περίοδο που η ανάγκη για πρόληψη και προστασία είναι πιο επιτακτική από ποτέ.
Μεγάλα κονδύλια, ισχνή απορρόφηση
Το πρόβλημα όμως δεν είναι μόνο ότι η χώρα παραμένει ανοχύρωτη απέναντι στις πυρκαγιές. Κοιτώντας τη λίστα με τα 26 έργα που δημοσιεύει το Documento εύκολα διαπιστώνει κανείς κάτι ακόμη πιο ανησυχητικό: πολλά από αυτά έχουν ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης από το 2021 έως το 2023, δηλαδή πριν από τουλάχιστον δύο χρόνια.
Κι όμως, παρά τον χρόνο που πέρασε, αυτά τα έργα δεν έχουν καμία ουσιαστική εξέλιξη. Το πιο ανησυχητικό; Ολα συμβαίνουν μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές των ετών 2023 και 2024 που έπληξαν σφοδρά τη χώρα μας.
Ενδεικτικά, το 2023 οι καμένες εκτάσεις στην Ελλάδα ξεπέρασαν κατά τρεις φορές τον μέσο όρο της περιόδου 2006-2022. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την έκθεση του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφόρησης για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS) η Ελλάδα κατέγραψε συνολικά 1.726.260 καμένα στρέμματα. Μάλιστα, το 2023 κατέγραψε το μεγαλύτερο ποσοστό καμένης έκτασης συγκριτικά με τη συνολική επιφάνεια της χώρας, αφού αντιστοιχούσε στο 0,32% της συνολικής επιφάνειας της Ελλάδας.
Και το 2024, από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο, πάνω από 419.000 στρέμματα κάηκαν στη χώρα ενώ εκδηλώθηκαν 75 περιστατικά πυρκαγιών, σύμφωνα με την αντιπυρική ανασκόπηση της Πυρομετεωρολογικής Ομάδας FLAME, METEO/ΕΑΑ και WWF Ελλάς. Κι όμως, η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν μπήκε καν στον κόπο να αξιοποιήσει ουσιαστικά τα εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ που της δόθηκαν για την πυροπροστασία. Σε μια Ελλάδα που μετρά κάθε καλοκαίρι αποκαΐδια, η στασιμότητα αυτή είναι εγκληματική αμέλεια.
Τα έργα στο Ταμείο Ανάκαμψης
Ας δούμε κάποια από αυτά τα έργα:
SUB3: «Προμήθεια πτυσσόμενων μεταφερόμενων γεφυρών για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών» συνολικού ύψους 15.500.000 ευρώ. Πρόκειται για έργο ενταγμένο από το 2022 στο Ταμείο Ανάκαμψης. Δεν υπήρξε καμία δαπάνη έως το 2024 και καμία δαπάνη δεν προβλέπεται για το 2025.
Υποέργο 1: «Αγορά μηχανών πυρόσβεσης και άλλων οχημάτων απόκρισης για το Πυροσβεστικό Σώμα» συνολικού ύψους 80.589.998,45 ευρώ. Πρόκειται για έργο ενταγμένο από το 2022 στο Ταμείο Ανάκαμψης. Μέχρι το 2024 έχουν πληρωθεί μόλις 8.688.150 ευρώ, ενώ για το 2025 έχουν προγραμματιστεί πιστώσεις 6.519.691,60 ευρώ για το α΄ τρίμηνο.
Υποέργο 6: «Προμήθεια έντεκα αμφίβιων μονοκινητήριων αεροσκαφών πυρόσβεσης για τα νησιωτικά συμπλέγματα» συνολικού ύψους 78.331.800 ευρώ. Εργο ενταγμένο από το 2022 στο Ταμείο Ανάκαμψης, αλλά δεν υπήρξε καμία δαπάνη έως το 2024 και για το 2025 προβλέπεται πίστωση μόλις 224.829,15 για το α’ τρίμηνο.
Υποέργο 3: Αναβάθμιση – εκσυγχρονισμός επτά αεροσκαφών Canadair CL415 συνολικού ύψους 43.000.000 ευρώ. Το έργο είναι ενταγμένο από το 2023 στο Ταμείο Ανάκαμψης, ωστόσο δεν υπήρξε καμία δαπάνη έως το 2024 ούτε προβλέπεται για το 2025.
Ζητείται… αναδάσωση
Τον Ιούνιο του 2025 δημοσιεύτηκε η έκθεση «Χρηματοδότηση της ΕΕ για την καταπολέμηση των δασικών πυρκαγιών – Στροφή στην πρόληψη, αλλά ανεπαρκή στοιχεία για τα αποτελέσματα των μέτρων και τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά τους» του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου. Στην περίπτωση της Ελλάδας τα συμπεράσματα της έκθεσης είναι τουλάχιστον απογοητευτικά, αλλά ταυτόχρονα αποτελούν και επιβεβαίωση της ανεπάρκειας του επιτελικού κράτους να μετατρέψει τα λόγια σε πράξεις και τα κονδύλια σε έργα.
Σύμφωνα με την έκθεση, η Ελλάδα έδωσε ιδιαίτερη έμφαση το 2023 στην πρόληψη των πυρκαγιών, αφού στο αναθεωρημένο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) του 2023 τα ευρωπαϊκά κονδύλια για την πρόληψη υπερδιπλασιάστηκαν φτάνοντας 470 εκατ. ευρώ. Παρ’ όλα αυτά υπήρξε απόλυτη αποτυχία, αφού στην έκθεση επισημαίνεται ότι το 2023 οι καμένες εκτάσεις ήταν τριπλάσιες από τον ιστορικό μέσο όρο.
Ωστόσο η χρηματοδότηση για αναδάσωση μειώθηκε κατακόρυφα. Ειδικότερα, στην έκθεση αναφέρεται ότι στο ΣΑΑ του 2021 η πιλοτική αναδάσωση ήταν ύψους 200 εκατ. ευρώ ενώ στο ΣΑΑ 2023 η πιλοτική αναδάσωση και αναφύτευση ήταν ύψους 55 εκατ. ευρώ. Μάλιστα, η έκθεση επισημαίνει για το ζήτημα της αναδάσωσης: «Στην Ελλάδα (δύο έργα), η πρόσκληση χρειάστηκε να παραταθεί αρκετές φορές λόγω χαμηλού ενδιαφέροντος».
Είναι αδύνατο να μιλάμε για ολοκληρωμένη πρόληψη χωρίς ουσιαστική αναδάσωση. Κι αυτό γιατί η αναδάσωση συνιστά το κρίσιμο εργαλείο για την πυροπροστασία. Αλλωστε, με μια απλή ανάγνωση της σχετικής βιβλιογραφίας καταλαβαίνει οποιοσδήποτε ότι η αναδάσωση συμβάλλει στη μείωση της εξάπλωσης των πυρκαγιών, αφού βελτιώνει την υγρασία του εδάφους και ενισχύει την ανθεκτικότητα των δασικών οικοσυστημάτων (Fernandes et al., 2022· Smith & Johnson, 2023· Stephens, et al. 2024).
Η υποτίμησή της στην ελληνική πολιτική αφήνει τα δάση πιο ευάλωτα στις κλιματικές αλλαγές και τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Εκτός κι αν οι αρμόδιοι στην Ελλάδα ξέρουν κάτι που η διεθνής επιστημονική κοινότητα αγνοεί και το κρατούν κρυφό…
«Πολεμάμε» τις φωτιές με χάρτες του 1980
Βέβαια, τα εκατομμύρια του Ταμείου Ανάκαμψης πάνε έτσι κι αλλιώς στράφι, αφού οι χάρτες επικινδυνότητας της Ελλάδας έχουν να ανανεωθούν από το μακρινό 1980! Η χρήση τους οδηγεί στη διάθεση πόρων για την πρόληψη όχι εκεί όπου σήμερα υπάρχει πραγματικά ο μεγαλύτερος κίνδυνος, αλλά σε περιοχές που χαρακτηρίστηκαν «υψηλού κινδύνου» πριν από σχεδόν μισό αιώνα – παραβλέποντας έτσι τόσο τις σημερινές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής όσο και τις μεταβολές των περιοχών.
Οπως αναφέρει η επίμαχη έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου: «Οι ελληνικές αρχές δεν είχαν επικαιροποιήσει τον χάρτη από το 1980 και εξακολουθούσαν να τον χρησιμοποιούν για τον προσδιορισμό μέτρων διαχείρισης του κινδύνου δασικών πυρκαγιών. Τον Δεκέμβριο του 2024, βρίσκονταν σε εξέλιξη εργασίες των ελληνικών αρχών για την επικαιροποίηση του διατάγματος του 1980».
Βέβαια, δεν είναι μόνο αυτή η έκθεση που αποκαλύπτει την ασυνέπεια της κυβέρνησης ΝΔ στην πυροπροστασία. Τον Σεπτέμβριο του 2023 η κυβέρνηση Μητσοτάκη ζήτησε έκθεση για τη διαχείριση των πυρκαγιών από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας, η οποία ήταν καταπέλτης. Οπως χαρακτηριστικά ανέφερε η έκθεση: «Το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο διαχείρισης κινδύνου πυρκαγιάς είναι παραδοσιακά πολύ κατακερματισμένο, γεγονός που οδηγεί σε επικαλύψεις ή ασαφή κατανομή ευθυνών». Κι αυτό γιατί «η χωρική κατανομή του κινδύνου πυρκαγιάς βασίζεται σε παρωχημένα στατιστικά δεδομένα».
Το συμπέρασμα είναι ένα: μέχρι και το καλοκαίρι του 2025 δεν έχει υπάρξει καμία εξέλιξη.
Η προθεσμία της Κομισιόν καίει… τα εκατομμύρια για την πυροπροστασία
Πέρα από την προφανή σημασία τους για την προστασία της χώρας, τα έργα πυροπροστασίας που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης κινδυνεύουν να χαθούν οριστικά. Κι αυτό γιατί, όπως υπενθυμίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ταμείο παύει οριστικά να ισχύει το καλοκαίρι του 2026. Ετσι, όλα τα έργα θα πρέπει να έχουν υλοποιηθεί έως τότε και όλες οι τελικές πληρωμές έως τις 31 Δεκεμβρίου 2026. Η Κομισιόν έχει ήδη προειδοποιήσει: αν τα έργα δεν ολοκληρωθούν έγκαιρα, η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να αιτηθεί την εκταμίευση των πόρων, με αποτέλεσμα να επιστρέψει δισεκατομμύρια ευρώ στις Βρυξέλλες, χάνοντας μια ιστορική ευκαιρία ανασυγκρότησης. Οπως σημειώνεται χαρακτηριστικά στην τελευταία έκθεση της επιτροπής τον Ιούνιο του 2025: «Τα κράτημέλη έχουν 454 ημέρες για να υλοποιήσουν τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις που περιλαμβάνονται στο Ταμείο Ανάκαμψης… Ολα τα ορόσημα και οι στόχοι πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί έως τις 31 Αυγούστου 2026… Οποιαδήποτε ενέργεια μετά την ημερομηνία αυτή δεν θα ληφθεί υπόψη».
Ο χρόνος λοιπόν τελειώνει και η αδράνεια… καίει.
