Ο εορτασμός τής καθαράς Δευτέρας οριοθετεί το τέλος τής έκλυτης Αποκριάς και την έναρξη της Νηστείας (Σαρακοστής), που οδηγεί στο Πάσχα, η οποία έχει καθιερωθεί σε ανάμνηση τής σαραντακονταήμερης Νηστείας του Χριστού στην έρημο. Την αποκαλούμε «Καθαρά» γιατί κατά το έθιμο αυτή τη μέρα οι νοικοκυρές καθαρίζουν τα μαγειρικά σκεύη, κι επειδή παλιότερα χρησιμοποιούσαν στάχτη για τον καθαρισμό (με αλισίβα) την ονόμαζαν και «Σταχτοδευτέρα».

Παραδοσιακά την Καθαρά Δευτέρα μαζί με τα άλλα νηστίσιμα εδέσματα καταναλώνουμε τη λαγάνα, δηλαδή άζυμο ψωμί, για την οπαρασκευή του οποίου δεν χρησιμοποιήθηκε προζύμι, συμβολικό κι αυτό τής λιτότητας, που χαρακτηρίζει την ημέρα και η οποία δεν ευνοεί την υπέρμετρη απόλαυση.

Στην Πατρίδα μας αυτή τη μέρα αναβιώνουν διάφορα έθιμα όπως ο Βλάχικος Γάμος και –καιρού επιτρέποντος- εκδράμουμε στις εξοχές, όπου ένα άλλο έθιμο τηρείται, το πέταγμα του χαρταετού, το οποίο έχει έναν έντονο συμβολισμό, αυτόν τής πνευματικής ανύψωσης. Όσο ψηλότερα φτάνει ο χαρταετός, το ίδιο ψηλά φτάνει και το ανθρώπινο βλέμμα, ανυψώνεται.

Με την αποτοξίνωση τού σώματος και τού πνεύματος ξεκινά η Σαρακοστή, περίοδο κατά την οποία δεν νηστεύουμε μόνο συγκεκριμένες τροφές, αλλά και συναισθήματα που βρίσκονται στον αντίποδα της χριστιανικής πίστης, όπως τον εγωισμό, τη μισαλλοδοξία, τη θλίψη, τον φόβο, τη μοχθηρία, την εχθρότητα, που δηλητηριάζουν τον εσωτερικό κόσμο μας και αυτό των ανθρώπων γύρω μας.

Εξ ορισμού η Καθαρά Δευτέρα είναι συνυφασμένη με την Κάθαρση αρχικώς του σώματος από τις βλαβερές τροφές και του πνεύματος από κάθε βλαβερή σκέψη και συναίσθημα μέσω τής ενδοσκόπησης και της περισυλλογής. 

Η Κάθαρση οδηγεί στην Ανύψωση, σ’ ενα πνευματικό ταξίδι προς την ενάρετη ζωή και το Θείο, στη διάρκεια του οποίου καθένας από εμάς γίνεται καλύτερος άνθρωπος και ως εκ τούτου μέλος τής κοινωνίας που ζει και δραστηριοποιείται. 

Καλά Κούλουμα και Καλή Σαρακοστή!