Κεντρικό ερώτημα πλέον είναι η στάση της Χαμάς: η απάντησή της θα κρίνει αν το πλαίσιο θα οδηγήσει σε άμεση αποκλιμάκωση ή σε νέα κλιμάκωση
Το σχέδιο Τραμπ των 20 σημείων για τη Γάζα παρουσιάστηκε επισήμως από τον Λευκό Οίκο -ένα πλαίσιο που υπόσχεται κατάπαυση του πυρός, αποστρατιωτικοποίηση της Χαμάς και διεθνή εποπτεία της ανοικοδόμησης. Κεντρικό ερώτημα πλέον είναι η στάση της Χαμάς: η απάντησή της θα κρίνει αν το πλαίσιο θα οδηγήσει σε άμεση αποκλιμάκωση ή σε νέα κλιμάκωση.
Τι προβλέπει το σχέδιο, ποιοι είναι οι όροι-κλειδιά και ποιες οι πιθανές συνέπειες ανάλογα με την αποδοχή ή την απόρριψή του;
Τα βασικά σημεία των νέων εξελίξεων
Μετά τη συνάντησή του με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου τη Δευτέρα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, δήλωσε ότι οι δύο ηγέτες είναι «πολύ κοντά» στο να επιτύχουν ειρήνη στη Μέση Ανατολή. «Τουλάχιστον, στο ελάχιστο, πολύ, πολύ κοντά», είπε ο Τραμπ σε κοινή συνέντευξη Τύπου στον Λευκό Οίκο.
Ο Αμερικανός πρόεδρος παρουσίασε το νέο του σχέδιο 20 σημείων για τον τερματισμό του πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα και για την απελευθέρωση των Ισραηλινών ομήρων που κρατούνται ακόμη στην παλαιστινιακή επικράτεια. Διπλωματικές πηγές δήλωσαν στο Al Jazeera ότι η διαπραγματευτική ομάδα της Χαμάς εξετάζει το σχέδιο του Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου.
«Σας ευχαριστώ πολύ, σε όλους. Είναι μια μεγάλη, μεγάλη μέρα, μια όμορφη μέρα, ενδεχομένως μια από τις μεγαλύτερες μέρες στην ιστορία», είπε ο Τραμπ με την έναρξη της συνέντευξης.
«Και δεν μιλώ μόνο για τη Γάζα. Η Γάζα είναι ένα μέρος, αλλά μιλάμε πολύ παραπέρα από τη Γάζα. Όλη η συμφωνία, όλα να επιλυθούν. Αυτό λέγεται ειρήνη στη Μέση Ανατολή», πρόσθεσε.
«Ο πρωθυπουργός Νετανιάχου κι εγώ μόλις ολοκληρώσαμε μια σημαντική συνάντηση για πολλά ζωτικά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένων του Ιράν, του εμπορίου, της επέκτασης των Συμφωνιών του Αβραάμ, και, το πιο σημαντικό, συζητήσαμε πώς να τερματίσουμε τον πόλεμο στη Γάζα, αλλά αυτό είναι μόνο ένα μέρος του μεγαλύτερου πλαισίου, που είναι η ειρήνη στη Μέση Ανατολή -και ας το πούμε αιώνια ειρήνη στη Μέση Ανατολή», είπε ο Τραμπ.
Ευχαρίστησε τον Νετανιάχου και ηγέτες της Μέσης Ανατολής, καθώς και την Τουρκία, την Ινδονησία, το Πακιστάν και την Ευρώπη.
Ο Τραμπ παρουσιάζει το σχέδιό του
Ο Τραμπ παρουσίασε το σχέδιό του για τον τερματισμό του πολέμου, επισημαίνοντας ότι πολλοί φορείς συνέβαλαν στην κατάρτισή του.
«Αυτό το απόγευμα, μετά από εκτενή διαβούλευση με τους φίλους και τους εταίρους μας σε όλη την περιοχή, δημοσιοποιώ επισήμως τις αρχές μας για την ειρήνη, που, πρέπει να πω, άρεσαν πολύ στον κόσμο», είπε.
«Σύμφωνα με το σχέδιο, αραβικές και μουσουλμανικές χώρες έχουν δεσμευτεί, και σε πολλές περιπτώσεις εγγράφως… να αποστρατιωτικοποιήσουν τη Γάζα, και αυτό θα γίνει άμεσα. Να σταματήσει η δράση της Χαμάς και όλων των άλλων τρομοκρατικών οργανώσεων. Και αυτό πρέπει να το κάνουν αμέσως», πρόσθεσε.
«Βασιζόμαστε στις χώρες… να χειριστούν τη Χαμάς. Και ακούω ότι και η Χαμάς θέλει να τελειώσει αυτό. Αυτό είναι καλό», είπε ακόμη.
Στη συνέχεια αναφέρθηκε στη διάλυση της επιχειρησιακής ικανότητας της Χαμάς. «Και να καταστραφούν όλες οι τρομοκρατικές υποδομές… συμπεριλαμβανομένων των τούνελ, των όπλων και των εγκαταστάσεων παραγωγής. Υπάρχουν πολλές εγκαταστάσεις παραγωγής που θα καταστρέψουμε. Θα βοηθήσει επίσης στην εκπαίδευση τοπικών αστυνομικών δυνάμεων στις περιοχές που συζητάμε τώρα, ιδίως εντός και γύρω από τη Γάζα, σε συνεργασία με τη νέα μεταβατική αρχή στη Γάζα».
Επιστρέφοντας στον ρόλο των αραβικών και μουσουλμανικών κρατών, ο Τραμπ τόνισε την ανάγκη συνεργασίας.
«Πρέπει να δοθεί η ευκαιρία στις αραβικές και μουσουλμανικές χώρες να εκπληρώσουν αυτές τις δεσμεύσεις σχετικά με τη Χαμάς. Πρέπει να ασχοληθούν μαζί τους γιατί αυτοί είναι η ομάδα που εμείς δεν έχουμε αντιμετωπίσει. Εγώ δεν τους έχω αντιμετωπίσει».
«Αλλά οι αραβικές χώρες θα το κάνουν, και οι μουσουλμανικές χώρες θα ασχοληθούν με τη Χαμάς (...). Νομίζω πως πιθανώς έχουν μια κατανόηση. Μπορεί να δεν το έχουν αναφέρει, αλλά θα φανταζόμουν ότι ναι. Διαφορετικά, δεν θα είχαν φτάσει τόσο μακριά.»
Ποιος θα διαχειρίζεται τη Γάζα μετά; Ο λαός δεν θα έχει λόγο
Σύμφωνα με το σχέδιο του Τραμπ, μια «τεχνοκρατική» παλαιστινιακή διοίκηση, χωρίς πολιτική ταυτότητα, θα διαχειρίζεται τη Γάζα στην καθημερινότητά της μετά το τέλος του πολέμου.
Ωστόσο, αυτή η παλαιστινιακή διοίκηση δεν θα επιλεγεί από τον παλαιστινιακό λαό, αλλά από ένα νέο διεθνές όργανο που θα επιβλέπει την εφαρμογή του ειρηνευτικού σχεδίου. Ο Τραμπ είπε ότι αυτή η οντότητα, που θα ονομάζεται «Συμβούλιο Ειρήνης», θα έχει ως αποστολή να εξασφαλίσει την επιτυχία της συμφωνίας και να συγκεντρώσει σημαντικούς περιφερειακούς και διεθνείς ηγέτες.
Δήλωσε ότι την εποπτεία του οργάνου θα την ασκεί ο ίδιος προσωπικά.
«Θα επικεφαλής είναι ένας κύριος γνωστός ως Πρόεδρος Ντόναλντ Τζ. Τραμπ των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτό θέλω — λίγη παραπάνω δουλειά για μένα, αλλά είναι τόσο σημαντικό που είμαι πρόθυμος να το κάνω», είπε ο Τραμπ.
Ο Τραμπ εξήγησε ότι το όργανο θα περιλαμβάνει και άλλους ηγέτες. «Θα το κάνουμε σωστά… Θα έχουμε ένα συμβούλιο. Ένας από τους ανθρώπους που θέλει να είναι στο συμβούλιο είναι ο πρώην πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Τόνι Μπλερ. Καλός άνθρωπος, πολύ καλός άνθρωπος. Και κάποιοι άλλοι.»
«Η Χαμάς και άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις δεν θα έχουν κανένα ρόλο στο συμβούλιο», πρόσθεσε ο Τραμπ.
Ασφάλεια και μακροπρόθεσμη διακυβέρνηση της Γάζας
Το σχέδιο του Τραμπ αναφέρει μια διεθνή δύναμη σταθεροποίησης (ISF) που οι ΗΠΑ και οι αραβικοί και άλλοι εταίροι τους θα σχηματίσουν για να εποπτεύσει την ασφάλεια της Γάζας αφότου η Χαμάς αποστρατιωτικοποιηθεί.
«Αυτή η δύναμη θα είναι η μακροπρόθεσμη λύση για την εσωτερική ασφάλεια. Η ISF θα συνεργαστεί με το Ισραήλ και την Αίγυπτο για να βοηθήσει στην ασφάλεια των παραμεθόριων περιοχών, μαζί με νεοεκπαιδευμένες παλαιστινιακές αστυνομικές δυνάμεις», αναφέρεται στο σχέδιο.
Όμως ο Νετανιάχου, υπέδειξε ότι το Ισραήλ έχει άλλες ιδέες.
«Το Ισραήλ θα διατηρήσει την ευθύνη ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένης μιας περιμέτρου ασφαλείας, για το προβλεπτό μέλλον», είπε ο Νετανιάχου. «Η Γάζα θα έχει μια ειρηνική πολιτική διοίκηση που δεν θα διοικείται ούτε από τη Χαμάς ούτε από την Παλαιστινιακή Αρχή, αλλά από όσους δεσμεύονται σε μια γνήσια ειρήνη με το Ισραήλ».
Τα σχόλια του Νετανιάχου συγκρούονται επίσης με το σχέδιο Τραμπ όσον αφορά τη μακροπρόθεσμη διακυβέρνηση της Γάζας. Το σχέδιο προτείνει ότι, μακροπρόθεσμα, η Παλαιστινιακή Αρχή μπορεί να αναλάβει τη διακυβέρνηση της Γάζας εφόσον υλοποιήσει μια σειρά μεταρρυθμίσεων.
Η Χαμάς πρέπει να απαντήσει
«Τώρα είναι η ώρα για τη Χαμάς να αποδεχτεί τους όρους του σχεδίου που παρουσιάσαμε σήμερα. Και, ξανά, αυτή είναι μια διαφορετική Χαμάς από αυτήν με την οποία είχαμε να κάνουμε, γιατί νομίζω ότι πάνω από 20.000 έχουν σκοτωθεί», είπε ο Τραμπ.
«Η ηγεσία τους έχει σκοτωθεί τρεις φορές. Οπότε, πραγματικά, έχουμε να κάνουμε με διαφορετικούς ανθρώπους σε σχέση με αυτούς των τελευταίων τεσσάρων, πέντε ετών», πρόσθεσε.
Κατά τον Marwan Bishara του Al Jazeera, η πρόταση αυτή σημαίνει «παράδοση για τη Χαμάς». «Το σχέδιο του Τραμπ θα το εκλάβει η Χαμάς ως τελεσίγραφο να παραδοθεί, αλλιώς οι ΗΠΑ θα στηρίξουν τον καλύτερό τους φίλο, το Ισραήλ», είπε.
«Τώρα, ίσως πειστούν ότι πρέπει να παραδοθούν για το καλύτερο, ότι ίσως μετά από τρία χρόνια γενοκτονίας και ασταμάτητης βομβαρδιστικής πίεσης… ίσως αυτό το λουτρό αίματος θα σταματήσει», εξήγησε ο Bishara.
«Αλλά όταν ολόκληρο το πράγμα βασίζεται στην ιδέα ότι υπάρχουν τρομοκρατικά δίκτυα στη Γάζα, ότι υπάρχουν τρομοκράτες στη Γάζα, και αυτή η συμφωνία θα διασφαλίσει ότι θα αφοπλιστούν και ότι το έδαφος που κάποτε διοικούσαν υπό την κατοχή θα αφοπλιστεί, αυτό δεν είναι κάτι λιγότερο από παράδοση», πρόσθεσε.
Το μήνυμα του Τραμπ προς τους Παλαιστίνιους
Στην παρουσίαση της πρότασης, ο Τραμπ τόνισε ότι το σχέδιο δίνει στους Παλαιστίνιους την ευκαιρία να αναλάβουν την ευθύνη για το δικό τους μέλλον.
«Υπάρχουν πολλοί Παλαιστίνιοι που θέλουν να ζήσουν ειρηνικά. Έχω δει πολλούς από αυτούς, και έχουν υποστήριξη», είπε.
«Καλώ τους Παλαιστίνιους να αναλάβουν την ευθύνη για τη μοίρα τους, γιατί αυτό τους δίνουμε. Τους δίνουμε την ευθύνη για τη μοίρα τους, να καταδικάσουν πλήρως και να απαγορεύσουν την τρομοκρατία και να κερδίσουν το δρόμο τους προς ένα φωτεινότερο μέλλον. Δεν θέλουν τη ζωή που είχαν. Είχαν μια σκληρή ζωή με τη Χαμάς», πρόσθεσε.
«Εάν η Παλαιστινιακή Αρχή δεν ολοκληρώσει τις μεταρρυθμίσεις που έθεσα στην οραμά μου για την ειρήνη το 2020, θα έχουν μόνο τους εαυτούς τους να κατηγορήσουν».
Ο Tareq Abu Azzoum, μιλώντας από τη Γάζα, ανέφερε ότι ο κόσμος παραμένει σκεπτικός για την επιτυχία του σχεδίου.
«Πολλοί Παλαιστίνιοι πιστεύουν ότι οι τρέχουσες απαιτήσεις σχετικά με την αποστρατικοποίηση και την απομάκρυνση της Χαμάς μπορεί να απορριφθούν», είπε.
«Παρόλα αυτά, ο κόσμος προσδοκά οποιαδήποτε μορφή τερματισμού των εχθροπραξιών που θα εξασφαλίσει την αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από τη Γάζα, την απελευθέρωση Παλαιστινίων κρατουμένων και μια εγγύηση ότι οι εχθροπραξίες δεν θα ξαναρχίσουν -κάτι που δεν είναι απόλυτα σαφές στο τρέχον σχέδιο», πρόσθεσε.
Οι ΗΠΑ θα στηρίξουν το Ισραήλ «να κάνει ό,τι χρειαστεί» αν η Χαμάς απορρίψει τη συμφωνία
Ο Τραμπ επίσης αναφέρθηκε στην περίπτωση που η Χαμάς απορρίψει την πρόταση, τονίζοντας και την αμερικανική στήριξη στο Ισραήλ και την ανάγκη να αντιμετωπιστεί απευθείας η οργάνωση.
«Και, αν η Χαμάς απορρίψει τη συμφωνία, που πάντα είναι πιθανό… όπως ξέρεις, Μπίμπι, θα έχεις πλήρη στήριξή μας να κάνεις ό,τι θα πρέπει να κάνεις», είπε ο Τραμπ, χρησιμοποιώντας το παρατσούκλι του Νετανιάχου.
«Ένα αξιοσημείωτο σημείο είναι ότι η Χαμάς δεν έχει ακόμη συμφωνήσει σε αυτό το σχέδιο», είπε ο Mike Hanna του Al Jazeera, μεταδίδοντας από τη Νέα Υόρκη.
«Αυτή είναι βασικά μια πράσινη κάρτα για ενισχυμένες ισραηλινές ενέργειες στη Γάζα, αν η Χαμάς δεν αποδεχτεί αυτό το σχέδιο 20 σημείων», πρόσθεσε.
«Στηρίζω το σχέδιό σας», είπε ο Νετανιάχου
«Υποστηρίζω το σχέδιό σας για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα, που επιτυγχάνει τους στόχους μας στον πόλεμο. Θα φέρει πίσω στην Ισραήλ όλους τους αιχμαλώτους μας, θα διαλύσει τις στρατιωτικές ικανότητες της Χαμάς και τον πολιτικό της έλεγχο, και θα εξασφαλίσει ότι η Γάζα δεν θα αποτελεί ποτέ ξανά απειλή για το Ισραήλ», είπε ο Νετανιάχου.
Ο James Bays του Al Jazeera, μεταδίδοντας από τα Ηνωμένα Έθνη, αμφισβήτησε τις προθέσεις του Νετανιάχου.
«Ο Νετανιάχου το χαιρέτισε, αλλά το πιστεύει στ’ αλήθεια; Εδώ και καιρό δεν ήταν διατεθειμένος να τερματίσει τον πόλεμο ή να επιτρέψει την παροχή βοήθειας», είπε ο Bays.
«Το σχέδιο λέει ότι πρέπει να υπάρξει μια αξιόπιστη πορεία προς την παλαιστινιακή κρατικότητα, αλλά αυτό είναι κάτι που ο Νετανιάχου έχει πολεμήσει σε όλη την πολιτική του καριέρα».
«Οπότε, νομίζω ότι μπορεί να φέρει βραχυπρόθεσμα οφέλη για τον λαό της Γάζας, αλλά υπάρχουν πολλά ερωτήματα για το πώς θα γίνει όλο αυτό και πιθανά εμπόδια στη διαδικασία», πρόσθεσε.
Το Ισραήλ «θα τελειώσει τη δουλειά»
Μιλώντας για τη σειρά ενεργειών μετά από μία συμφωνία, ο Νετανιάχου περιέγραψε μια φάση ενεργειών που συνδέουν αποχωρήσεις, απελευθέρωση ομήρων και ρόλο διεθνούς εποπτικού οργάνου.
«Αν η Χαμάς συμφωνήσει στο σχέδιό σας, κύριε Πρόεδρε, το πρώτο βήμα θα είναι μια μερική αποχώρηση, ακολουθούμενη από την απελευθέρωση όλων των ομήρων εντός 72 ωρών. Το επόμενο βήμα θα είναι η δημιουργία ενός διεθνούς οργάνου επιφορτισμένου με το πλήρες αφοπλισμό της Χαμάς και την αποστρατιωτικοποίηση της Γάζας».
«Τώρα, αν αυτό το διεθνές όργανο τα καταφέρει, θα έχουμε οριστικά τερματίσει τον πόλεμο. Το Ισραήλ θα πραγματοποιήσει περαιτέρω αποχωρήσεις συνδεδεμένες με το βαθμό αφοπλισμού και αποστρατιωτικοποίησης, αλλά θα παραμείνει στην περιφέρεια ασφαλείας για το προβλεπτό μέλλον».
Ο Νετανιάχου προειδοποίησε για την εναλλακτική λύση σε περίπτωση που το σχέδιο απορριφθεί ή υπονομευτεί.
«Αλλά αν η Χαμάς απορρίψει το σχέδιό σας, κύριε Πρόεδρε, ή αν υποκριτικά το αποδεχθεί και στη συνέχεια κάνει τα πάντα για να το υπονομεύσει, τότε το Ισραήλ θα τελειώσει τη δουλειά μόνο του».
«Αυτό μπορεί να γίνει με τον εύκολο τρόπο, ή μπορεί να γίνει με τον δύσκολο τρόπο, αλλά θα γίνει. Προτιμούμε τον εύκολο τρόπο, αλλά πρέπει να γίνει».
«Δεν υπάρχουν εγγυήσεις εδώ για την προστασία των παλαιστινιακών συμφερόντων», είπε η Phyllis Bennis, ερευνήτρια στο Institute for Policy Studies στην Ουάσινγκτον DC, στο Al Jazeera.
«Υπάρχουν ενδείξεις ότι αν οποιαδήποτε στιγμή το Ισραήλ αποφασίσει να ξαναρχίσει τον πόλεμο μόλις πάρει πίσω τους ομήρους του, θα πει: "Λοιπόν, δεν παίρνουμε την αναμενόμενη συνεργασία, οπότε πρέπει να ξαναρχίσουμε τον πόλεμο, συγγνώμη, κύριε Πρόεδρε"», πρόσθεσε.
