Κώστας Αλατζάς
Άγκυρα και Τρίπολη αντιδρούν στην ανακοίνωση της ελληνικής κυβέρνησης για τον ΘΧΣ.
Το ζήτημα της διευθέτησης των θαλασσίων ζωνών σε νοτιανατολική Μεσόγειο και Αιγαίο επανέρχεται δυναμικά στο προσκήνιο μετά την ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών της Λιβύης, με την οποία κατηγορεί την Ελλάδα για παραβίαση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων νοτίως της Κρήτης και της κατάθεσης του τουρκικού Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ) στην UNESCO, ο οποίος χωρίζει στη μέση το Αιγαίο.
Οι κινήσεις της Άγκυρας και της Τρίπολης αποτελούν την αντίδρασή τους στην πρόσφατη ανακοίνωση της ελληνικής κυβέρνησης για τον ΘΧΣ και τη εξειδίκευσή του με χάρτη που αναρτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Υπηρεσία Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού. Η Αθήνα, όπως και στην περίπτωση της Τουρκίας, προκρίνει τον διάλογο στη βάση του Διεθνούς Δικαίου με την κυβέρνηση εθνικής ενότητας της Λιβύης για τον καθορισμό των θαλασσίων ζωνών, με τον υπουργό Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη να αναζητά ημερομηνία για επίσημη επίσκεψη στη Λιβύη τον ερχόμενο Ιούλιο.
Όπως έγινε γνωστό το βράδυ της Πέμπτης, η λιβυκή κυβέρνηση εκφράζει την «έντονη ανησυχία» της για τη δημοσίευση στην ΕΕ, στις 12 Ιουνίου, της ανακοίνωσης των ελληνικών αρχών για διεθνή πρόσκληση προσφορών σχετικά με την αδειοδότηση ερευνών για υδρογονάνθρακες σε θαλάσσιες περιοχές νότια της Κρήτης, κάποιες από τις οποίες -σύμφωνα με την ανακοίνωσή του υπουργείου Εξωτερικών της Λιβύης- «βρίσκονται εντός περιοχών θαλάσσιας κυριαρχίας που τελούν υπό διαφορά με το λιβυκό κράτος.»
Σημειώνεται ότι πριν την ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών είχε προηγηθεί η αναγγελία της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης ότι επίκειται σύσταση επιτροπής για την επικύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου που έχει υπογράψει η κυβέρνηση Σάρατζ με την κυβέρνηση Ερντογάν και το οποίο δεν αναγνωρίζει επήρεια σε θαλάσσιες ζώνες των ελληνικών νησιών.
Ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, μιλώντας την Παρασκευή το πρωί στη Βουλή ανέφερε ότι η αντίδραση της Λιβύης ήταν αναμενόμενη από τη στιγμή που η Ελλάδα δεν διστάζει επί του πεδίου να ασκεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Ο κ. Γεραπετρίτης τόνισε ότι απέναντι σε αυτές τις διεκδικήσεις η Αθήνα προβάλει πάντοτε το Διεθνές Δίκαιο. «Είμαστε σε διάθεση να συζητήσουμε στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών με τη Λιβύη, διότι έχει αντικείμενες ακτές σε σχέση με την Ελλάδα», δήλωσε χαρακτηριστικά ο υπουργός Εξωτερικών.
Λίγα εικοσιτετράωρα νωρίτερα είχε προηγηθεί η κατάθεση στην UNESCO του χάρτη με τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό της Τουρκίας ο οποίος διχοτομεί το Αιγαίο με γνώμονα το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας». Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών σε ανακοίνωσή του σχολίασε την τουρκική ανάρτηση επισημαίνοντας ότι «δεν έχει έρεισμα στο διεθνές δίκαιο, καθώς επιχειρεί να σφετεριστεί περιοχές ελληνικής δικαιοδοσίας και δεν απευθύνεται σε διεθνή οργανισμό που επιβάλλει υποχρέωση ανάρτησης σχετικών χαρτών».
Η Αθήνα βρίσκεται αντιμέτωπη με τις τουρκολιβυκές διεκδικήσεις σε Αιγαίο. Άγκυρα και Τρίπολη φαίνεται ότι έχουν την ίδια αντίληψη στο ζήτημα της διευθέτησης των θαλασσίων ζωνών η οποία αντίκειται στην πάγια ελληνική θέση ότι στην οριοθέτηση της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας ισχύει η αρχή της μέσης γραμμής από τη στιγμή που δεν υπάρχει συμφωνία με τη Λιβύη ή την Τουρκία. Σε αυτή την αρχή εδράζεται ο ελληνικός Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός που αποτελεί την πρώτη έγγραφη δήλωση του ελληνικού κράτους η οποία αποτυπώνει επισήμως τις ελληνικές θέσεις στην οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο.
Για την τουρκική πλευρά, ο ΘΧΣ δεν συνιστά οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, αλλά απλά την ελληνική θέση για τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και για αυτόν τον λόγο η τουρκική ηγεσία προέβη την περασμένη εβδομάδα στην κατάθεση του δικού της ΘΧΣ στην UNESCO ενώ δεν αποκλείεται να ακολουθήσει η κατάθεση του και στα Ηνωμένα Έθνη.
Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η αντίδραση της Λιβύης. Το υπουργείο Εξωτερικών της Λιβύης ουσιαστικά αμφισβητεί τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα μη αποδεχόμενο τα νότια όρια των δύο θαλασσίων οικοπέδων, «Νότια της Κρήτης 1» και «Νότια της Κρήτης 2» για τα οποία εκδήλωσε ενδιαφέρον τον περασμένο Ιανουάριο η αμερικανική Chevron. Η ελληνική κυβέρνηση χάραξε τις εν λόγω θαλάσσιες περιοχές νοτίως της Κρήτης με βάση την αρχή της μέσης γραμμής, όπως προβλέπει το Δίκαιο της Θάλασσας από τη στιγμή που δεν υπάρχει συμφωνία με το λιβυκό κράτος. Η Τρίπολη όμως υιοθετώντας τον τρόπο οριοθέτησης που προβλέπεται στο τουρκολιβυκό μνημόνιο αντιδρά, συντασσόμενη ουσιαστικά με τις τουρκικές θέσεις στο καθορισμό των θαλασσίων ζωνών.
Στην Αθήνα υπάρχει η εκτίμηση ότι η ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών της Λιβύης είναι απόρροια του διαύλου επικοινωνίας που έχει αναπτύξει η Άγκυρα με την κυβέρνηση εθνικής ενότητας της χώρας. Έτσι εξηγείται και η μεταστροφή του στρατάρχη Χαφτάρ που ελέγχει την ανατολική Λιβύη και οποίος φέρεται να έδωσε το «πράσινο φως» για την επικύρωση του τουρκολυβικού μνημονίου. Για αυτό το λόγο ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης προγραμματίζει επίσημη επίσκεψη στη Λιβύη τις επόμενες εβδομάδες, χωρίς ωστόσο μέχρι τώρα να έχει ορισθεί ημερομηνία η οποία εκτιμάται ότι θα είναι εντός του επόμενου μηνός.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, το προηγούμενο διάστημα η ελληνική κυβέρνηση έχει πραγματοποιήσει επαφές τόσο με την κυβέρνηση της Τρίπολης όσο και με την πλευρά Χαφτάρ και για αυτό κρίθηκε σκόπιμο να μην υπάρξει αντίδραση από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών στην ανακοίνωση της Λιβύης αλλά από το υπουργείο Περιβάλλοντος προκειμένου να μην διαταραχθούν οι γέφυρες που προσπαθεί να ρίξει η Αθήνα στην Τρίπολη.
Πηγές του υπουργείου Περιβάλλοντος, αναφερόμενες στην ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών της Λιβύης, επεσήμαναν ότι «η Ελλάδα ασκεί στην πράξη τα κυριαρχικά της δικαιώματα με σταθερή προσήλωση στο Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας και ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν εγκαταλείπει τον διάλογο, πάντοτε όμως στο πλαίσιο της διεθνούς νομιμότητας».
