Ο θάνατος του Πάπα Φραγκίσκου κλείνει ένα μεγάλο κεφάλαιο στην ιστορία της ηγεσίας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, καθώς θεωρείται «ο Πάπας της Γάζας» και των μεταναστών, ο Πάπας που διόρισε τις περισσότερες γυναίκες σε εκκλησιαστικούς και διοικητικούς ρόλους στην Αγία Έδρα στο Βατικανό αλλά και σε άλλες χώρες, και ούτω καθεξής.

H ανοιχτή στάση του απέναντι στην χορήγηση της Θείας Ευχαριστίας σε διαζευγμένους και ζευγάρια δεύτερων γάμων, και η αποδοχή του προς τους LGBTQI+ καθολικούς ιερείς είναι, πράγματι, μερικά από τα θετικά του πεπραγμένα.

Από την άλλη πλευρά, οι επικριτές του Φραγκίσκου άσκησαν πολλάκις κριτική στο πρόσωπό του όσον αφορά στην αδράνειά του απέναντι στην στοιχειοθετημένη μάστιγα της σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων αγοριών, επί σειρά δεκαετιών, στούς κόλπους της Καθολικής Εκκλησίας στην Ιταλία, στις ΗΠΑ, σε πολλές άλλες χώρες της Ευρώπης, της Ασίας, και αλλού.

Κάποιοι ερευνητές έχουν επίσης επιχειρήσει να λύσουν την απορία γιατί ο Φραγκίσκος δεν επέστρεψε ποτέ στην γενέτειρα πατρίδα του, την Αργεντινή, όπου εδώ διαφαίνεται πως εκείνος διατηρούσε καλή σχέση με τους χουντικούς της χώρας, όπως γράφει η βρετανική εφημερίδα The Guardian, κρατώντας, και σε αυτό το ζήτημα, την «σιωπή» του.

Η Καθολική Εκκλησία και ο Πάπας Φραγκίσκος έχουν κατηγορηθεί για συνενοχή και συγκάλυψη κατά τη διάρκεια του «βρώμικου πολέμου» δολοφονιών και απαγωγών προοδευτικών κληρικών και πολιτών που διεξήγαγε η χούντα που κυβέρνησε την Αργεντινή από το 1976 έως το 1983.

Ο κατά κόσμον Χόρχε Μπεργκόλιο, όπως ήταν γνωστός τότε ο Φραγκίσκος με το πραγματικό του ονοματεπώνυμο, ήταν επικεφαλής του Τάγματος των Ιησουιτών από το 1973 έως το 1979 στην Αργεντινή, δηλαδή κατά την περίοδο που η ευρύτερη Καθολική Εκκλησία υποστήριζε τη στρατιωτική κυβέρνηση της Αργεντινής και καλούσε τους οπαδούς της να είναι «πατριώτες».

Σε κάθε περίπτωση, ο Φραγκίσκος, από το 2020 και μετά, προς το τέλος δηλαδή της εκκλησιαστικής του θητείας, στην «δύση» της ζωής του, έδειξε όντως μια αμιγώς ανθρώπινη, συμπονετική στάση πρώιμου, Αποστολικού χριστιανισμού στα σοβαρά προαναφερθέντα θέματα, ενώ αυτή η πρωτοχριστιανική στάση δεν μπόρεσε να αναμετρηθεί με την πολυπλοκότητα των εκάστοτε ζοφερών καταστάσεων που υποτίθεται πως αντιμάχεται, έστω συμβολικά.

Όπως τώρα παρατηρούν πολλοί αναλυτές, αναμένεται μεγάλη «στροφή» προς την εκλογή ενός πολύ συντηρητικού νέου Πάπα, καθώς το «βαθύ σύστημα» της Καθολικής Εκκλησίας επιθυμεί απομάκρυνση από τις φιλελεύθερες «αποκλίσεις» του Φραγκίσκου προς χάριν μιας πιο αντιδρατικής, συγκεντρωτικής ηγεσίας.

Εδώ λοιπόν υπεισέρχεται το αιώνιο ντιμπέιτ: Κατά πόσον πρέπει οι Εκκλησίες να έχουν και πολιτικό ρόλο, με αφορμή τον διστακτικό συνειρμό ότι ο Φραγκίσκος απέκτησε μια  – άνευ απτού αποτελέσματος – «πολιτική» υπόσταση με την στάση του απέναντι σε φλέγοντα κοινωνικά και γεωπολιτικά θέματα;

Ας δούμε τι γράφει μέρος του Γερμανικού Τύπου (τυχαία επιλογή, παρότι οι συγκεκριμένες εφημερίδες φαίνεται να ασχολήθηκαν περισσότερο από εκείνες άλλων χωρών με το εν λόγω ερώτημα) για το αν πρέπει  – ή όχι – οι Εκκλησίες να εκφέρουν άποψη για θέματα κοινωνικοπολιτικής βαρύτητας, λαμβάνοντας όμως υπόψιν ως δεδομένο (από την πλευρά μας) πως ο σαφής και οριστικός διαχωρισμός εκκλησίας και κράτους είναι η επιθυμητή κατεύθυνση προς την δημοκρατική ολοκλήρωση, και πως είναι υψίστης σημασίας αν η στάση ενός εκκλησιαστικού ηγέτη τάσσεται με την «σωστή πλευρά» της Ιστορίας. 

Ίσως η ραγδαία άνοδος της Ακροδεξιάς στην Γερμανία να τροφοδοτεί την «ελπίδα» ότι η Καθολική Εκκλησία θα λειτουργήσει ως ανάχωμα στην επέλαση του κοινωνικού και πολιτικού φασισμού.

Ο Γερμανικός Τύπος

Σε συνέντευξη που έδωσε το Πάσχα, η πρόεδρος του γερμανικού κοινοβουλίου, Γιούλια Κλόκνερ (CDU), επέκρινε τις Eκκλησίες για το γεγονός ότι «σχολιάζουν πολύ συχνά τα τρέχοντα ζητήματα», γράφει η Τagesspiegel.

Αντί να «συμπεριφέρονται σαν ΜΚΟ», θα πρέπει να επικεντρωθούν στην ποιμαντική φροντίδα, όπως είπε.

«Εκκλησίες, αναλάβετε δράση! Χρειάζεται μια πνευματική ανάσταση», είναι ο τίτλος του άρθρου, τονίζοντας πως η «πίστη από μόνη της δεν αρκεί» και πως πρέπει «οι χριστιανικές εκκλησίες να επιστρέψουν στο κέντρο της κοινωνίας και να αναλάβουν πολιτικό ρόλο».

[Σ.σ.: Προσοχή: Οι Χριστιανικές εκκλησίες, όχι οι Μουσουλμανικές! Ούτως ή άλλως, από το γεωγραφικό και μόνο στίγμα κάποιων εκ των μουσουλμανικών χωρών, η θρησκεία των μουσουλμάνων είναι εξ’ορισμού πιο κοντά στον μετανάστη, στον εκτοπισμένο, στον δια της βίας φυγά.]

Πόσο «μετράνε» ακόμα οι χριστιανικές εκκλησίες;» αναρωτιέται ο συντάκτης, και απαντά μόνος του: «Όλο και λιγότερο. Κάθε χρόνο, εκατοντάδες χιλιάδες καθολικοί και προτεστάντες απομακρύνονται από τις εκκλησίες τους. Ο αριθμός τους έχει πέσει κάτω από τα 40 εκατομμύρια και συνεχίζει να μειώνεται δραματικά. Επειδή οι άνθρωποι δεν περιμένουν  – ή ελπίζουν – σχεδόν τίποτα από τις εκκλησίες.»

Κατά αυτόν, η εκκλησία βρίσκεται πάντα στο επίκεντρο της ζωής, της κοινωνίας, αλλά «αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο περιθώριο: Σήμερα δεν είναι πλέον αυτονόητο ότι οι άνθρωποι ανήκουν σε μια εκκλησία», λέει η πρόεδρος του Συμβουλίου της Ευαγγελικής Εκκλησίας, Κίρστεν Φερς, «αν και υπάρχουν όλο και περισσότεροι άνθρωποι που επιθυμούν την πνευματική “συνοδεία” σε αυτές τις ασαφείς κρίσεις, την πνευματική φροντίδα με την κυριολεκτική έννοια του όρου.»

«Η κοινωνία μας εξαρτάται περισσότερο από ποτέ από την κοινωνική συμμετοχή των ανθρώπων – και στην Εκκλησία και στη διακονία», λέει η Φερς, και τονίζει πως ο αριθμός των καθολικών στη Γερμανία έπεσε για πρώτη φορά κάτω από τα 20 εκατομμύρια.

Μια άλλη άποψη που προκύπτει είναι αυτή που γράφει η Handelsblatt, όπου αναφέρει το «αξιοσημείωτο γεγονός ότι η Κλόκνερ – η δεύτερη υψηλότερη εκπρόσωπος του κράτους – απαγορεύει δημοσίως στις εκκλησίες να εκφράζουν την άποψή τους. Επιθυμεί μια “ισχυρή φωνή”, αλλά μόνο για θεμελιώδη ζητήματα. Δηλαδή: ναι στην άμβλωση και στην ευθανασία, όχι στην καθημερινή πολιτική», όπως γράφει.

Η Εκκλησία γίνεται όλο και περισσότερο κάτι σαν ΜΚΟ, παραπονιέται η Κλόκνερ, όπως τονίζει και αυτό το άρθρο.

Σχετικά με το τελευταίο, μπορεί να ειπωθεί ότι η Καθολική Εκκλησία είναι όντως μια ΜΚΟ, και μάλιστα πολύ μεγάλη, με 1,2 δισεκατομμύρια μέλη παγκοσμίως. Ακόμα και αν στη Γερμανία, μεταξύ άλλων λόγω των σκανδάλων σεξουαλικής κακοποίησης, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι αποχωρούν κάθε χρόνο από τις χριστιανικές εκκλησίες, οι οποίες, με περίπου 40 εκατομμύρια μέλη, εξακολουθούν να είναι οι μεγαλύτερες μη κυβερνητικές οργανώσεις της χώρας, «επισημοποιεί» τον χαρακτηρισμό της ΜΚΟ η Handelsblatt.

Παρεμπιπτόντως, ήταν οι εκκλησίες που τάχθηκαν νωρίς και σαφώς κατά της ακροδεξιάς AfD, συμπληρώνει το άρθρο. Ενώ ορισμένοι στην Ένωση [σ.σ. το CDU] τολμούν μια σαφή στροφή προς την Ακροδεξιά [σ.σ. νεύμα για Μερτζ] η Εκκλησία ήταν πολύ πιο θαρραλέα σε αυτό το θέμα, αν και αυτό δεν έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από όλους τους κόλπους της, προσθέτει.

Η εφημερίδα Frankurter Algemeine γράφει πως οι θρησκευτικές κοινότητες δεν θα επιβιώσουν ως ακόμη μια πολιτική ομάδα πίεσης. Θα επιβιώσουν μόνο αν επικεντρωθούν στην πραγματική αποστολή τους, δηλαδή την αμιγώς χριστιανική – «τύπου Φραγκίσκου» δηλαδή.

«Δώστε στον αυτοκράτορα τα του αυτοκράτορα και στο Θεό τα του Θεού. Τα δύο βασίλεια στα οποία βασίζεται αυτή η φράση του Ιησού είναι ακόμα αναγνωρίσιμα, και διακριτά», όπως τονίζει, τολμώντας τον διαχωρισμό.

Το πρόβλημα δεν είναι ότι οι εκκλησίες εκφράζουν την άποψή τους για τρέχοντα πολιτικά ζητήματα, αλλά τι έχουν να πουν – και για ποια θέματα σιωπούν, προσθέτει, αλλά συμπληρώνει επίσης πως πράγματι «παρατηρείται ότι συχνά εκφράζονται μάλλον επιφανειακές απόψεις που απλά ανταποκρίνονται στο πνεύμα της εποχής: πολιτικές αντιδράσεις αντί για θεολογικό βάθος. Ο λόγος του Θεού σχεδόν δεν ακούγεται. Αλλά ακριβώς αυτό θα ήταν απαραίτητο ενόψει του πολέμου, της φυγής και των επιδημιών.»

Η Εκκλησία πρέπει να εκφράζεται, γράφει η εφημερίδα, ωστόσο επιμένει πως η επιβίωσή της εξαρτάται από το να εστιάσει άμεσα στην παρουσιάση και ανάλυση του Θείου Λόγου και των θρησκευτικών διδαγμάτων, και όχι στο να υποκύπτει σε ρόλους «καλεσμένου σε τηλεοπτική εκπομπή».

Εν είδει επιλόγου

Για να πάρουμε μια «γεύση» του πόσο περίπλοκο είναι το ζήτημα της «διαφάνειας» στην Καθολική Εκκλησία, αλλά και του σκιώδους παρασκηνίου στην εκλογή του νέου Πάπα, ας δούμε τι γράφει το Αμερικάνικο CNN, το οποίο τονίζει χαρακτηριστικά πως υπάρχουν πολλές δυνάμεις εντός της Εκκλησίας αυτής που επιδιώκουν να επηρεάσουν την ψηφοφορία του νέου Πάπα, πολλές από τις οποίες είναι καλά χρηματοδοτημένες, οργανωμένες και έχουν δεσμούς με τις Ηνωμένες Πολιτείες. 

Τον Δεκέμβριο του 2024, δημιουργήθηκε ένας ιστότοπος με τίτλο «The College of Cardinals Report» (Έκθεση για τους Καρδινάλιους Εκλέκτορες), ο οποίος παρέχει αναλυτικές πληροφορίες, με άλλα λόγια ωφέλιμο «φακέλωμα» σχετικά με τη στάση των καρδιναλίων όσον αφορά την ευλογία των ομοφυλόφιλων ζευγαριών, τη χειροτονία γυναικών διακόνων και τις «μυστικές συμφωνίες μεταξύ Βατικανού και Κίνας».

Προφανώς, ο ιστότοπος προέρχεται από ομάδες που αντιτίθενται έντονα στην παποσύνη του Φραγκίσκου.

Τελικά επιβεβαιώθηκε από το ρεπορτάζ ότι όντως πέντε χρόνια νωρίτερα, το 2019, μια «ομάδα ειδικών» στις Ηνωμένες Πολιτείες ζητούσε περισσότερα από 1 εκατομμύριο δολάρια για να συντάξει «φακέλους» για υποψήφιους Καρδινάλιους, σε μια προσπάθεια να αποτρέψει ένα κονκλάβιο σαν αυτό που εξέλεξε τον Φραγκίσκο από το να επαναλάβει την εκλογή ενός Πάπα που θα είναι τουλάχιστον το ίδιο ή ακόμα πιο τολμηρός απο εκείνον.

Όταν τα μέλη αυτής της ομάδας ονόματι «The Red Hat Report» παρουσίασαν το σχέδιό τους, το χαρακτήρισαν ως μια προσπάθεια «βελτίωσης της διακυβέρνησης και της λογοδοσίας εντός της Εκκλησίας» και δήλωσαν ευθαρσώς ότι «δεν θα είχαμε τον Πάπα Φραγκίσκο αν η ομάδα είχε αναλάβει δράση τότε». 

Σας ακούγεται αρκούντως Τραμπικό;

Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τον συντάκτη τους