Χωροταξικός σχεδιασμός στο Αιγαίο, ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ, Κυπριακό και ευρωπαϊκά εξοπλιστικά παραμένουν ανοιχτά θέματα, που θα κρίνουν την πρόοδο του διαλόγου μεταξύ των δύο χωρών ή την επιστροφή στην ένταση.
Tο προηγούμενο διάστημα Αθήνα και Αγκυρα βρέθηκαν ενόψει κρίσιμων αποφάσεων, οι οποίες θα έκριναν εν πολλοίς την πορεία του ελληνοτουρκικού διαλόγου. Την αναστολή της εξόδου του ιταλικού ωκεανογραφικού που εκτελούσε τις εργασίες πόντισης του καλωδίου της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ διαδέχτηκε η δημοσίευση από πλευράς Αθηνών του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού που θεωρήθηκε από πολλούς ως μια διπλωματική ρελάνς με διττό σκοπό.
Αφενός, την αποστολή ενός μηνύματος στο εσωτερικό ότι η ελληνική διπλωματία διαπραγματεύεται με τη γειτονική χώρα, χωρίς όμως εκπτώσεις στα εθνικά συμφέροντα, και αφετέρου ότι η κατάρτιση του χάρτη που αποτυπώνει τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας θα μπορούσε να αποτελέσει τη διαπραγματευτική βάση για μια συζήτηση που θα επανεκκινήσει και θα έχει ως τελικό προορισμό τη Χάγη.
Τα όρια
Σε αυτό το πλαίσιο, οι αναλυτές και από τις δύο πλευρές του Αιγαίου αναμένουν με ενδιαφέρον τις κινήσεις της Αγκυρας, καθώς η πρώτη αντίδραση από πλευράς της τουρκικής διπλωματίας υπήρξε μάλλον ψύχραιμη. Στο ίδιο κλίμα πριν από μερικές μέρες ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας κατά τη διάρκεια των κοινών δηλώσεών του με τον Νορβηγό ομόλογό του, Εσπεν Μπαρθ Αϊντε, που έχει διατελέσει και απεσταλμένος για το Κυπριακό, δήλωσε πως «Εχουμε ετοιμάσει (σ.σ. εννοεί η Τουρκία) τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό μας για το Αιγαίο Πέλαγος και θα τον παρουσιάσουμε στους αρμόδιους φορείς των Ηνωμένων Εθνών. Ολοι γνωρίζουν ότι δεν θα επιτρέψουμε κανένα μονομερές βήμα ή τετελεσμένο γεγονός στην Κύπρο, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο», τόνισε με νόημα ο Τούρκος ΥΠΕΞ.
Βέβαια, μια διαφορετική ανάγνωση των αντιδράσεων της Τουρκίας θα μπορούσε να προϊδεάσει για εξελίξεις στο επίπεδο του διαλόγου, καθώς με την κατάρτιση και του τουρκικού χάρτη οι δύο χώρες θα έχουν κάνει δημοσίως σαφή τα διαπραγματευτικά του όρια, καθιστώντας μονόδρομο την προσφυγή για επίλυση των ζητημάτων σε διεθνή διαιτησία, όπως πρόσφατα υποστήριξε και ο Ελληνας ΥΠΕΞ Γιώργος Γεραπετρίτης.
Το τελευταίο διάστημα, οι σχέσεις των δύο χωρών έχουν περιπλακεί ακόμα περισσότερο και σε διάφορα πεδία και ως εκ τούτου δεν αποκλείεται, διαβάζοντας κάπως αιρετικά τις εξελίξεις, οι δύο χώρες να προχωρήσουν μπροστά σε μια νέα φάση διαλόγου που θα τον δρομολογήσουν αναγκαστικά οι εξελίξεις, καθώς σε διαφορετική περίπτωση η μόνη εναλλακτική θα είναι η επιστροφή στην ένταση που μπορεί να οδηγήσει τις δύο χώρες πολλά βήματα πίσω.
Το Κυπριακό
Σε αυτό το πλαίσιο δεν πρέπει να λησμονείται πως ταυτόχρονα η ελληνική διπλωματία πρέπει να διαχειριστεί την πρόθεση της Τουρκίας να αποτελέσει μέρος του νέου αμυντικού οικοδομήματος της Ευρώπης, καθώς η ίδια διεκδικεί ειδικό ρόλο στη νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας που σχεδιάζει η Κομισιόν με στόχο την επίτευξη μεγαλύτερης αυτονομίας στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας.
Συνεπώς η Ελλάδα θα κληθεί να διαχειριστεί αυτή τη δύσκολη ισορροπία, μια και οι Τούρκοι γνωρίζουν ότι στην Αθήνα δεν καλοβλέπουν το ενδεχόμενο της αναβάθμισης των σχέσεων της Αγκυρας με τις Βρυξέλλες. Αυτό αποτυπώθηκε έντονα και σε δημοσιεύματα του τουρκικού Τύπου την προηγούμενη εβδομάδα που υποστήριζαν πως η Ελλάδα έχει εκφράσει τις ανησυχίες της στην Κομισιόν για τη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα SAFE.
Το SAFE, ή αλλιώς «Δράση Ασφάλειας για την Ευρώπη», προορίζεται να παράσχει δάνεια 150 δισεκατομμυρίων ευρώ στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. για επενδύσεις στην άμυνα. Μπορεί η εμπλοκή της Τουρκίας στο χρηματοδοτικό εργαλείο να έχει αποκλειστεί, όμως οι Ευρωπαίοι επιτελείς έχουν αφήσει ένα παράθυρο ανοιχτό για συνεργασία με τρίτες χώρες όπως η Τουρκία και το Ην. Βασίλειο.
Ενα ακόμα ζήτημα που παραμένει ανοιχτό στην ατζέντα των ελληνο-τουρκικών είναι και το Κυπριακό. Οπως είναι γνωστό, τον ερχόμενο Ιούλιο έχει προγραμματιστεί νέα πενταμερής στη Γενεύη, καθώς πρόθεση όλων των εμπλεκόμενων μερών παραμένει η πεποίθηση πως το ο διάλογος πρέπει να μείνει ζωντανός.
Ωστόσο, οι πρόσφατες εξελίξεις με την ουσιαστική αναγνώριση από πλευράς τεσσάρων τουρκογενών χωρών της Κυπριακής Δημοκρατίας, με αντάλλαγμα μια εμπορική συμφωνία με την Ε.Ε., έχει μετατρέψει το ζήτημα σε σοβαρό εσωτερικό πρόβλημα για τον Ερντογάν που πιέζεται από την αντιπολίτευση με την κατηγορία ότι στο Κυπριακό υποκύπτει στις απαιτήσεις της Δύσης. Συνεπώς, η συγκεκριμένη παράμετρος μπορεί ενδεχομένως να επηρεάσει και τη συνολικότερη στάση της Τουρκίας στο μέλλον, φοβούμενη τυχόν αντιδράσεις στο εσωτερικό της.
Το ωκεανογραφικό
Τέλος, με ενδιαφέρον αναμένεται και η ενδεχόμενη αντίδραση της Αγκυρας στην περίπτωση που η ελληνική κυβέρνηση επιλέξει να προχωρήσει στην έξοδο του ιταλικού ερευνητικού. Βέβαια το βασικό ερώτημα που παραμένει έχει να κάνει με τον βαθμό και την έκταση που θα πάρει η αντίδραση της Αγκυρας στο άμεσο μέλλον, εάν δηλαδή θα εμμείνει σε επίπεδο ρητορικής και ανακοινώσεων του τουρκικού ΥΠΕΞ ή η τουρκική διπλωματία θα επιχειρήσει να δοκιμάσει τις ελληνικές αντοχές και επί του πεδίου με μια ενδεχόμενη έκδοση NAVTEX ενός ερευνητικού σκάφους σε μια από τις περιοχές που αποτυπώνονται στους ελληνικούς χάρτες.
Το ιστορικό προηγούμενο προϊδεάζει πως όλα τα σενάρια παραμένουν ανοιχτά, βέβαια η ελληνική διπλωματία επιμένει πως ακόμα και σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία ο ελληνοτουρκικός δίαυλος θα παραμείνει ενεργός, χωρίς να αποκλείει το ενδεχόμενο ακόμα και της σύγκλησης του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας στο άμεσο μέλλον, παρότι βρίσκεται εδώ και αρκετό καιρό στον αέρα.
Με ενδιαφέρον αναμένεται και η αντίδραση της Αγκυρας, εάν η ελληνική κυβέρνηση προχωρήσει στην έξοδο του ιταλικού ερευνητικού στο Αιγαίο
Αντώνης Τελόπουλος
