Νέα μελέτη δείχνει ότι μία εξέταση ρουτίνας θα μπορούσε να αποκαλύψει τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας… δεκαετίες πριν εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα.
Μπορεί μια απλή εξέταση ούρων να “διαβάσει” το μέλλον του εγκεφάλου μας;
Μία απλή εξέταση ούρων μπορεί να αποκαλύψει τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας ακόμη και δεκαετίες πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα, σύμφωνα με νέα μελέτη. Ερευνητές παρακολούθησαν 130.000 άτομα και διαπίστωσαν ότι η παρουσία συγκεκριμένης πρωτεΐνης στα ούρα μπορεί να λειτουργήσει ως πρώιμο προειδοποιητικό σημάδι για προβλήματα μνήμης.
Σύμφωνα με τα ευρήματα, όσοι είχαν υψηλότερα επίπεδα πρωτεΐνης στα ούρα τους, εμφάνισαν σημαντικά αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν άνοια. Η συσχέτιση ήταν ιδιαίτερα έντονη για την αγγειακή άνοια – τη δεύτερη πιο συχνή μορφή μετά το Αλτσχάιμερ – αλλά και για τις μικτές μορφές, όπου τα χαρακτηριστικά των δύο τύπων συνυπάρχουν.
Η έρευνά μας έδειξε ότι τα άτομα με υψηλότερα επίπεδα πρωτεΐνης στα ούρα τους – μια κατάσταση γνωστή ως αλβουμινουρία ή λευκωματινουρία – είχαν σημαντικά μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν άνοια. Η συσχέτιση ήταν ισχυρότερη για την αγγειακή άνοια, τη δεύτερη πιο κοινή μορφή μετά την νόσο του Αλτσχάιμερ, και τη μικτή άνοια, η οποία συνδυάζει χαρακτηριστικά και των δύο τύπων.
Το εντυπωσιακό στοιχείο που προέκυψε από την έρευνα ήταν ότι η συσχέτιση αυτή ίσχυε ανεξάρτητα από τη συνολική λειτουργία των νεφρών των συμμετεχόντων. Με άλλα λόγια, η παρουσία πρωτεΐνης στα ούρα φαίνεται να προβλέπει τον κίνδυνο άνοιας από μόνη της, ακόμη και όταν οι τυπικές εξετάσεις των νεφρών φαίνονται φυσιολογικές.
Τα δεδομένα αναδεικνύουν πόσο στενά συνδεδεμένα είναι τα νεφρά με τον εγκέφαλο. Και τα δύο όργανα βασίζονται σε ένα δίκτυο μικροσκοπικών και ευαίσθητων αιμοφόρων αγγείων για να λειτουργούν σωστά. Όταν αυτά τα αγγεία υποστούν βλάβη, είτε λόγω υπέρτασης, διαβήτη ή άλλων παραγόντων, η ίδια βλάβη που που προκαλεί διαρροή πρωτεϊνών στα ούρα, μπορεί ταυτόχρονα να μειώνει τη ροή αίματος προς τον εγκέφαλο.
Τα νεφρά λειτουργούν σαν φίλτρα, διατηρώντας τις χρήσιμες πρωτεΐνες στο αίμα και φιλτράροντας τα απόβλητα. Όταν αυτά τα φίλτρα υποστούν βλάβη, η πρωτεΐνη αλβουμίνη αρχίζει να διαρρέει.
Ο εγκέφαλος διαθέτει τη δική του ασπίδα προστασίας, γνωστή ως αιματοεγκεφαλικός φραγμός (ΑΕΦ), ένα φράγμα από πυκνά συνδεδεμένα κύτταρα που εμποδίζουν τις επιβλαβείς ουσίες να περάσουν στον εγκεφαλικό ιστό. Ακριβώς όπως τα κατεστραμμένα νεφρικά φίλτρα παρουσιάζουν διαρροές, ένας αποδυναμωμένος αιματοεγκεφαλικός φραγμός επιτρέπει τη διέλευση τοξινών και φλεγμονωδών μορίων, προκαλώντας αλλαγές στον εγκέφαλο, που κατ’ επέκταση οδηγούν σε άνοια.
Σύμφωνα με το Conversation, η συγκεκριμένη ανακάλυψη ανοίγει τον δρόμο για μια νέα, ιδιαίτερα ελπιδοφόρα προσέγγιση στην πρόληψη της άνοιας. Υπάρχουν ήδη φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την προστασία των νεφρών και τα οποία ενδέχεται να λειτουργήσουν παράλληλα ως “ασπίδα” και για τη μνήμη. Οι αναστολείς ACE και οι ARBs, φάρμακα για την αρτηριακή πίεση που μειώνουν τη διαρροή πρωτεϊνών, θα μπορούσαν ενδεχομένως να έχουν διπλή δράση και για την υγεία του εγκεφάλου.
Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι ότι νεότερες θεραπείες δείχνουν να έχουν υποσχόμενα αποτελέσματα. Τα φάρμακα GLP-1, όπως η σεμαγλουτίδη (γνωστή ευρύτερα ως Ozempic), και οι αναστολείς SGLT2 όπως η δαπαγλιφλοζίνη, αναπτύχθηκαν αρχικά για τον διαβήτη, αλλά μειώνουν επίσης την πρωτεΐνη στα ούρα. Το αν μπορούν να προλάβουν την άνοια δεν έχει αποδειχθεί ακόμη — όμως τα πρώτα σημάδια είναι ενθαρρυντικά.
Αν και δεν μπορούμε ακόμη να αποδείξουμε ότι η θεραπεία των νεφρικών προβλημάτων θα προλάβει την άνοια – κάτι που θα απαιτούσε την παρακολούθηση των συμμετεχόντων για δεκαετίες σε ελεγχόμενες δοκιμές – η βιολογική οδός είναι λογική, ιδίως δεδομένου του τρόπου με τον οποίο η βλάβη των αιμοφόρων αγγείων επηρεάζει εξίσου και τα δύο όργανα.
