Το smartphone έχει γίνει για πολλούς μια ενστικτώδης κίνηση – ένα αντανακλαστικό που μοιάζει με την αναπνοή ή το ανοιγοκλείσιμο των ματιών. Ωστόσο, η συχνότητα με την οποία ελέγχουμε το κινητό μας δεν είναι αθώα: όταν ξεπερνά ένα συγκεκριμένο όριο, επηρεάζει άμεσα τις γνωστικές μας λειτουργίες, προκαλώντας απώλεια συγκέντρωσης, μνήμης και αύξηση του άγχους.
Έρευνες, στοιχεία από τις οποίες παραθέτει η Washington Post (απόδοση από το KREPORT) από τα πανεπιστήμια Nottingham Trent και Keimyung δείχνουν ότι το όριο που σηματοδοτεί «υψηλού κινδύνου» χρήση είναι περίπου 110 έλεγχοι την ημέρα. Αντίστοιχα, πολυετής μελέτη του ψυχολόγου Larry Rosen κατέγραψε ότι έφηβοι και νέοι ενήλικες ελέγχουν ή ξεκλειδώνουν τα κινητά τους 50 έως 100+ φορές ημερησίως, δηλαδή κάθε 10–20 λεπτά όσο είναι ξύπνιοι. Οι περισσότεροι πιστεύουμε ότι το κάνουμε μόλις 10 φορές ημερησίως, αλλά τα πραγματικά δεδομένα από τα «pickups» των συσκευών δείχνουν πολύ υψηλότερους αριθμούς, συχνά δεκάδες ή και πάνω από 40 ελέγχους ανά ώρα.
Το κινητό ως εθισμός: Ο ρόλος του εγκεφάλου
Η καθηγήτρια Άννα Lembke του Stanford εξηγεί ότι τα κινητά ενεργοποιούν τα ίδια κυκλώματα ανταμοιβής με το αλκοόλ και τα ναρκωτικά. Κάθε ειδοποίηση, δόνηση ή φευγαλέα ματιά στην οθόνη παράγει μικρή ποσότητα ντοπαμίνης — ενισχύοντας έναν εθιστικό βρόχο συνήθειας:
- Έλεγχος κινητού
- Μικρή ανταμοιβή
- Επιθυμία για επανάληψη
- «Στέρηση» όταν το κινητό δεν είναι διαθέσιμο
Το 80% των Αμερικανών κοιμούνται με το κινητό στο δωμάτιο, οι περισσότεροι στο κομοδίνο δίπλα τους. Πάνω από 60% το ελέγχουν πριν κοιμηθούν, και 66% μέσα σε 10 λεπτά από το πρωινό ξύπνημα.
Πώς καταστρέφονται η συγκέντρωση και η μνήμη
Η ουσία του προβλήματος δεν είναι ο συνολικός χρόνος στο κινητό, αλλά η συχνότητα των διακοπών.
Μελέτη από το Singapore Management University έδειξε ότι τα συχνά «σπασίματα» προσοχής οδηγούν σε περισσότερα λάθη μνήμης και μεγαλύτερη δυσκολία συγκέντρωσης. Κάθε ξεκλείδωμα είναι μια μικροδιακοπή που αναγκάζει τον εγκέφαλο να κάνει ταχύτατη εναλλαγή εργασιών — ένα φαινόμενο που ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την παραγωγικότητα έως και 80%.
Η ερευνητής Gloria Mark (University of California, Irvine) βρήκε ότι μετά από κάθε διακοπή —όπως το να κοιτάξει κανείς το κινητό— χρειάζονται 25 λεπτά για να επανέλθει η πλήρης συγκέντρωση.
Δεν είναι περίεργο λοιπόν ότι:
- Το 50% των ανθρώπων ελέγχει το κινητό ενώ τρώει με άλλους.
- 1 στους 4 το κοιτά τουλάχιστον μία φορά σε ένα 30λεπτο επαγγελματικό meeting.
- Πολλοί ελέγχουν το κινητό ακόμη και μέσα στη νύχτα.
Μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης έδειξε ότι μετά από 72 ώρες χωρίς smartphone, ο εγκέφαλος παρουσιάζει μοτίβα «στέρησης» παρόμοια με εκείνα απόχρωσης εθισμού — αλλά ταυτόχρονα αναδιοργανώνει τα κυκλώματα ανταμοιβής, καθιστώντας ευκολότερο τον περιορισμό της χρήσης.
Πώς να «σπάσουμε» τον κύκλο
Οι ειδικοί προτείνουν απλά, εφαρμόσιμα βήματα:
- Απενεργοποίηση ειδοποιήσεων
- Διαγραφή περιττών εφαρμογών
- Ενεργοποίηση grayscale (ασπρόμαυρη οθόνη)
- Κλείσιμο της συσκευής ανάμεσα στις χρήσεις
- Σκόπιμες «τεχνολογικές παύσεις»
- Έξοδος από το σπίτι χωρίς κινητό για μικρά διαστήματα
Όπως λέει ο Rosen, στόχος είναι να ανακτήσουμε τον έλεγχο: «Ορίστε εσείς πότε θα κάνετε τεχνολογικά διαλείμματα — όχι το τηλέφωνό σας».
Συμπέρασμα: Η συχνή χρήση smartphone δεν αποτελεί απλώς κακή συνήθεια, αλλά έναν μηχανισμό που εκμεταλλεύεται τις νευροχημικές ανάγκες μας για ανταμοιβή και σύνδεση. Όσο περισσότερες φορές το κοιτάμε, τόσο περισσότερο μειώνουμε τη μνήμη, την προσοχή και την παραγωγικότητά μας. Η λύση δεν είναι η δαιμονοποίηση της τεχνολογίας, αλλά η συνειδητή επαναφορά της ισορροπίας.
