Η Φιλόλογος - Συγγραφέας Αγγελική Μπούλιαρη προτείνει για ανάγνωση, επεξηγεί και αναλύει...

ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΑΝΕΜΟΙ της Κριστίν Χάνα είναι Ιστορική Μυθοπλασία.

Μυθιστόρημα: Κοινωνικό-Ιστορικό

Μετάφραση: Χριστίνα Σωτηροπούλου

Εκδόσεις: ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ

Σελίδες: 580

Αυτό σημαίνει ότι το βιβλίο βασίζεται σε ιστορικά γεγονότα που έλαβαν χώρα σε πραγματικούς τόπους και καταγράφηκαν κατά την δεκαετία 1930. Οι χαρακτήρες είναι επινοημένοι, ωστόσο υπήρξαν εκατοντάδες ανθρώπων που αντιμετώπισαν τις ίδιες καταστάσεις με αυτές που περιγράφονται στο βιβλίο και αγωνίστηκαν εξίσου σκληρά για να επιβιώσουν, και αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τη συγγραφέα. (Βεβαίως, δεν λείπουν και ιστορικά πρόσωπα όπως ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Φράνκλιν Ρούσβελτ, ο Χιου Χάμοντ Μπένετ, διευθυντής της Υπηρεσίας Διάβρωσης Εδάφους, και άλλοι). Χάρη στους ρεαλιστικούς και δυναμικούς χαρακτήρες της, η Κριστίν Χάνα παραδίδει στον αναγνώστη ένα επικό, συγκινητικό και συγκλονιστικό, καλογραμμένο και τεκμηριωμένο μυθιστόρημα, που μεταφέρει μηνύματα ηρωισμού και ελπίδας, μητρικής αγάπης, δύναμης και αντοχής στις αντιξοότητες.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Είναι το έτος 1921. Βρισκόμαστε στο Δυτικό Τέξας, στις Μεγάλες Πεδιάδες των ΗΠΑ, και συγκεκριμένα στο Ντάλχαρτ, μια μικρή πόλη περίπου 3.000 κατοίκων, στα σύνορα των κομητειών Ντάλαμ και Χάρτλι, από τις οποίες πήρε το όνομά του. Χτισμένο στην τοποθεσία του σιδηροδρομικού κόμβου έχει ένα πλεονέκτημα για γρήγορη ανάπτυξη. Εδώ, η Έλσα, κόρη της επιφανούς οικογένειας Γουόλκοτ, είναι ήδη 25 ετών και ανύπαντρη. Ζει περιορισμένη από τους γονείς της και απομονωμένη στο σπίτι, εξ αιτίας μιας ασθένειας, όπως ισχυρίζονται, που πέρασε στην παιδική της ηλικία.

Τα πράγματα παίρνουν άλλη τροπή, όταν η Έλσα γνωρίζει έναν νεαρό Ιταλό, τον Ρέιφ Μαρτινέλι, και τολμά να συνάψει σχέσεις μαζί του, με αποτέλεσμα, να διωχτεί κακήν κακώς από την οικογένειά της και να ζητήσει καταφύγιο στον Ρέιφ και τους αγρότες γονείς του, στο χωριό Λόνσομ Τρι, (Μοναχικό Δέντρο), 50 χιλιόμετρα μακριά, στα σύνορα με την Οκλαχόμα. Από εκείνη τη στιγμή, η ζωή της θα αλλάξει δραματικά.

Στο Δεύτερο Μέρος του βιβλίου μεταφερόμαστε στο έτος 1934. Η Έλσα δεν είναι πλέον μια δεσποινίδα καλής οικογενείας, αλλά μια γυναίκα παντρεμένη με δύο παιδιά, τη Λορέντα δώδεκα ετών και τον Άντονυ επτά ετών, έχει άριστες σχέσεις με τα πεθερικά της, Τόνι και Ρόουζ, που έχουν αντικαταστήσει τους γονείς της, και είναι μέλος ενός ιταλικού νοικοκυριού ριζικά διαφορετικού από εκείνο στο οποίο ανατράφηκε. Είναι πλέον μια στοργική μητέρα και μια σκληρά εργαζόμενη αγρότισσα, που πονάει τη γη που καλλιεργεί και τα ζώα που εκτρέφει. Όμως, η γη αυτή, που αποτελεί μέρος των Μεγάλων Πεδιάδων, έχει αρχίσει να αλλάζει ήδη από το 1931, και η Φύση δείχνει τώρα ένα σκληρό πρόσωπο, αν και όχι αδικαιολόγητα.
Και θα εξηγήσω, όσο πιο συνοπτικά γίνεται, τι εννοώ.

Οι Μεγάλες Πεδιάδες είναι μια ευρεία πεδινή έκταση, η οποία, σε μεγάλο μέρος της, καλύπτεται από λιβάδια, στέπες και βοσκοτόπια, και βρίσκεται στο εσωτερικό της Αμερικής, δυτικά του Μισισιπή ποταμού και ανατολικά των Βραχωδών Ορέων στις ΗΠΑ και τον Καναδά. Καθώς ο αγροτικός εξοπλισμός αναμορφώθηκε με τρακτέρ βενζίνης και θεριζοαλωνιστικές μηχανές κατά τη δεκαετία του 1920, οι αγρότες παρακινούμενοι και από το Κράτος, χωρίς επαρκή γνώση της οικολογίας των πεδιάδων, αποφάσισαν να μετατρέψουν σε καλλιεργούμενες εκτάσεις τα άνυδρα λιβάδια, μεγάλο μέρος των οποίων δεν δεχόταν παραπάνω από 10 ίντσες -~250 mm- βροχοπτώσεων ανά έτος.

Το εκτεταμένο βαθύ όργωμα του παρθένου φυτικού εδάφους των Μεγάλων Πεδιάδων κατά την δεκαετία αυτή, εκτόπισε τα αυτοφυή, βαθιά ριζωμένα χόρτα που συγκρατούσαν το έδαφος και την υγρασία, ακόμη και σε περιόδους ξηρασίας και ισχυρών ανέμων, ενώ οι βαμβακοκαλλιεργητές άφηναν τα χωράφια γυμνά κατά τους χειμερινούς μήνες, όταν οι άνεμοι στα υψίπεδα ήταν πιο δυνατοί, και έκαιγαν τους νέους βλαστούς ως μέθοδο ελέγχου των ζιζανίων πριν από τη φύτευση, στερώντας έτσι το έδαφος από οργανικά θρεπτικά συστατικά και επιφανειακή βλάστηση.

Μετά από αρκετά ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες την προηγούμενη δεκαετία, με καλή βροχόπτωση και ήπιους χειμώνες, που προκάλεσαν αύξηση στον αριθμό αγροτών και στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις στις Μεγάλες Πεδιάδες, η περιοχή πέρασε σε μια ασυνήθιστα άνυδρη περίοδο, τη δεκαετία του 1930. Η έντονη ξηρασία στέγνωσε το επιφανειακό έδαφος το οποίο, με την πάροδο του χρόνου, έγινε εύθρυπτο και μετατράπηκε σε σκόνη. Οι ισχυροί άνεμοι που εμφανίστηκαν παρέσυραν το επιφανειακό έδαφος και δημιούργησαν τεράστιες καταιγίδες σκόνης που έπνιξαν την περιοχή των Μεγάλων Πεδιάδων και προκάλεσαν πνευμονία σκόνης και θανάτους, υποσιτισμό και πείνα. Είναι μια εποχή απόγνωσης.

Έτσι καθιερώθηκε ο όρος Λεκάνη της Σκόνης (Dust Bowl) και Εποχή της Λεκάνης της Σκόνης (Dust Bowl Era), με τον πρώτο να επικρατεί και να χαρακτηρίζει τόσο τις περιοχές των Μεγάλων Πεδιάδων που επλήγησαν, όσο και την χρονική περίοδο της μεγάλης ξηρασίας, την δεκαετία του 1930. Μπροστά σ’ αυτή τη δύσκολη κατάσταση, η Έλσα Μαρτινέλι, έχοντας απομείνει χωρίς σύζυγο και με το γιο της άρρωστο από την πνευμονία σκόνης, καλείται να αποφασίσει, εάν θα υπομείνει μοιρολατρικά την τύχη της, ή αν αφήνοντας πίσω της τον Τόνι και τη Ρόουζ που θέλουν να παραμείνουν στη γη τους, μαζί με τα παιδιά της θα ενωθεί με τα καραβάνια των μεταναστών που θα αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή στον «παράδεισο» της Καλιφόρνιας. Οπλισμένη με θάρρος, γενναιότητα και ελπίδα, αποφασίζει το δεύτερο. Με την απόφασή της αυτή μετατρέπεται σε μια ξεχωριστή γυναίκα, μια μαχήτρια που μας δείχνει ότι στις αντιξοότητες μπορούμε να ανακαλύψουμε τη δύναμη του πολεμιστή που κρύβεται μέσα μας.

Θα έλεγα ότι αυτό το Δεύτερο μέρος του βιβλίου της Κριστίν Χάνα, είναι το δυνατότερο. Με ζωντανές περιγραφές, η συγγραφέας δημιουργεί ρεαλιστικές εικόνες ερειπωμένων τόπων, όπου σπίτια, μηχανήματα, ακόμη και ζώα, εξαφανίζονται κάτω από σωρούς σκόνης και χώματος.

Παρακολουθούμε το ταξίδι της Έλσας και των άλλων πεινασμένων και ρακένδυτων εσωτερικών μεταναστών προς έναν προορισμό ελπίδας, με όλους τους κινδύνους που συνεπάγεται, όπως δύσκολες καιρικές συνθήκες, κλοπή, σεξουαλική επίθεση, εχθρικοί ντόπιοι, προκαταλήψεις, περιφρονητικές και βίαιες συμπεριφορές, άθλιοι καταυλισμοί, οικονομική εκμετάλλευση και σκληρή εργασία. Όμως, μέσα στις κακουχίες, θα βρουν επίσης αγάπη, φιλία, στήριξη, συμπαράσταση, καλοσύνη και έναν σκοπό για τον οποίο άξιζε να παλέψουν.

Το μυθιστόρημα πήρε τον τίτλο ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΑΝΕΜΟΙ, από τους τέσσερις ανέμους, τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, που σημαίνει ότι η ζωή μπορεί να σε σπρώξει από έναν τόπο σε έναν άλλο άγνωστο, μακρινό και διαφορετικό. Το θέμα του είναι η επιβίωση εν μέσω αντιξοοτήτων, η ανθρώπινη δύναμη και ιδιαιτέρως η δύναμη της μητέρας που με όπλο την αγάπη της πασχίζει με νύχια και με δόντια να σώσει τα παιδιά της. Μέσω των ηρώων του, το βιβλίο, μεταξύ άλλων, αντιτάσσεται στις προκαταλήψεις και την εκμετάλλευση και υπερασπίζεται το δικαίωμα του κάθε ανθρώπου, ανεξαρτήτως καταγωγής, γλώσσας, χρώματος, θρησκείας, να μορφωθεί, να εργαστεί, να ζήσει.

Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να αναφέρω εδώ ότι η κρίση της Λεκάνης της Σκόνης (Dust Bowl), επηρέασε τις Τέχνες και τον Πολιτισμό, καθώς καταγράφηκε από φωτογράφους, συγγραφείς και μουσικούς:
Η φωτογράφος Ντοροθέα Λανγκ αποτύπωσε στις φωτογραφίες τις εικόνες από τις καταιγίδες της σκόνης και τις οικογένειες των μεταναστών στην Καλιφόρνια. Μεταξύ των πιο γνωστών φωτογραφιών της είναι η φωτογραφία της Φλόρενς Όουενς Τόμσον, με τα τρία από τα εφτά παιδιά της. Έχει τον τίτλο Μετανάστρια μητέρα (Migrant Mother), δημοσιεύτηκε το 1936 και έγινε η πιο αναπαραγόμενη φωτογραφία στον κόσμο.

Ο συγγραφέας Τζον Στάινμπεκ έγραψε το μυθιστόρημα «Τα σταφύλια της οργής», σχετικά με τις αγροτικές οικογένειες που εκτοπίστηκαν από τη Λεκάνη της Σκόνης και ως εσωτερικοί μετανάστες έγιναν εποχιακοί εργάτες στις φάρμες της Καλιφόρνιας και αναφέρεται στις συνθήκες διαβίωσής τους. Το βιβλίο εκδόθηκε τον Απρίλιο του 1939 και γνώρισε τεράστια επιτυχία ενώ απέσπασε πολλά βραβεία. Για τη συγγραφή του βιβλίου του ο Στάινμπεκ δανείστηκε σημειώματα και αναφορές που συντάχθηκαν από την εργαζόμενη στη Διοίκηση Αγροτικής Ασφάλειας, επίσης συγγραφέα, Σανόρα Μπαμπ.

Η Μπαμπ έγραψε κι εκείνη ένα λυρικό μυθιστόρημα με τίτλο “Whose names are unknown” (Τα ονόματά τους άγνωστα/Αγρότες αγνώστων στοιχείων-δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά), στο οποίο περιγράφει τον αγώνα μιας αγροτικής οικογένειας να επιβιώσει τόσο στην Οκλαχόμα την εποχή της ύφεσης, όσο και στους εργατικούς καταυλισμούς των μεταναστών στην Καλιφόρνια. Ο εκδότης του Random House, Μπένετ Σερφ, σχεδίαζε να εκδώσει αυτό το «εξαιρετικά καλό» μυθιστόρημα της Σανόρα Μπαμπ μέσα στο 1939, αλλά όταν τα Σταφύλια της Οργής γνώρισαν τόσο μεγάλη αποδοχή, υποστήριξε ότι η αγορά δεν είχε χώρο για δύο βιβλία με το ίδιο θέμα. Έτσι το χειρόγραφό της παρέμεινε στο συρτάρι και ξεχάστηκε για δεκαετίες, μέχρι που τελικά κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις University of Oklahoma Press, το 2004.

Πολλά από τα τραγούδια του τραγουδιστή της κάντρι, Γούντι Γκάθρι, όπως αυτά στο άλμπουμ Μπαλάντες της Λεκάνης της Σκόνης (Woody Guthrie-Dust Bowl Ballads) του 1940, αφορούν τις εμπειρίες του στην εποχή εκείνη. Γενικότερα, οι εποχιακοί αγρότες και ειδικότερα της Οκλαχόμα επηρέασαν τη μουσική κουλτούρα και μετέφεραν την παραδοσιακή κάντρι μουσική τους στην Καλιφόρνια. Σήμερα, ο «Ήχος του Μπέικερσφίλντ» (Bakersfield Sound) περιγράφει αυτό το αμάλγαμα.

Προσφάτως, η ταινία επιστημονικής φαντασίας Interstellar του 2014 παρουσιάζει μια κατεστραμμένη Αμερική του 21ου αιώνα που σαρώνεται ξανά από καταιγίδες σκόνης (που προκαλούνται από ένα παγκόσμιο παθογόνο που επηρεάζει όλες τις καλλιέργειες).

Και γεννιέται το ερώτημα: Θα μπορούσε το φαινόμενο της Λεκάνης τηςΣκόνης να συμβεί ξανά; Η απάντηση είναι ότι τέτοιες συνθήκες στο παρελθόν αναμένονταν να συμβούν κάθε εκατό περίπου χρόνια. Όμως, με τις αυξανόμενες συγκεντρώσεις αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, οι συνθήκες αυτές είναι πιθανό να γίνουν πολύ πιο συχνά συμβάντα.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

H Κριστίν Χάνα έχει γράψει περισσότερα από 20 µυθιστορήµατα, πολλά από τα οποία µπήκαν στη λίστα best seller των New York Times. Πρώην δικηγόρος που εγκατέλειψε την καριέρα της για να γίνει συγγραφέας, ζει µε τον σύζυγο και τον γιο της στις ΗΠΑ. Το µυθιστόρηµά της Το Αηδόνι µεταφράστηκε σε 43 γλώσσες και έγινε διεθνές best seller, µε πωλήσεις άνω των 3.000.000 παγκοσµίως, το Αχανής µοναξιά κέρδισε το βραβείο αναγνωστών Goodreads Choice Awards και το Πυγολαµπίδες µεταφέρθηκε σε τηλεοπτική σειρά για το Netflix σηµειώνοντας πολύ µεγάλη επιτυχία.
www.ChristinHannah.com

ΠΗΓΕΣ:

 https://en.wikipedia.org/wiki/Dust_Bowl
 https://drought.unl.edu/dustbowl/
Βίντεο της Αν Μίλερ, και τραγούδι του Γούντι Γκάθρι, «ΝΤΟΡΕΜΙ», απεικονίζει τη σκληρή πραγματικότητα των αγροτών και μεταναστών της Λεκάνης της Σκόνης, τη δεκαετία του 1930:
https://www.youtube.com/watch?v=-qCpFn1iIqk&ab_channel=AnneMiller
https://www.goodreads.com/book/show/1197158.Whose_Names_Are_Unknown
 https://www.goodreads.com/book/show/18114322-the-grapes-of-wrath