Οι επιστήμονες προειδοποιούν για «πλήρη υποβάθμιση και κατ’ ουσίαν καταστροφή αυτού του εμβληματικού μνημείου για την πολιτιστική κληρονομιά»

Σοβαρές αντιδράσεις προκαλούν τα σχέδια εγκατάστασης ψηλού ραντάρ στον λόφο Παπούρα στην περιοχή Καστελλίου Κρήτης, όπου έχει εντοπιστεί μία σπάνια προϊστορική κυκλική κατασκευή διαμέτρου περίπου 50 μέτρων.

Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, μαζί με 114 Έλληνες και ξένους ειδικούς, εκφράζουν την ανησυχία τους για την τύχη του σημαντικού αυτού αρχαιολογικού χώρου.

Οι επιστήμονες προειδοποιούν για «πλήρη υποβάθμιση και κατ’ ουσίαν καταστροφή αυτού του εμβληματικού μνημείου για την πολιτιστική κληρονομιά της Κρήτης και όλης της Ελλάδας», εάν προχωρήσει η εγκατάσταση του ραντάρ.

Ταυτόχρονα ζητούν την πλήρη προστασία του λόφου, αναφέροντας πως «όλος ο λόφος, ως περιέχων ένα μνημείο μείζονος σημασίας να μείνει ελεύθερος πανταχόθεν, ανέγγιχτος από οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση βλάβη και να θωρακιστεί με την υψηλότερη θεσμική προστασία».

Η ανακάλυψη της κυκλικής κατασκευής έχει προκαλέσει έντονο επιστημονικό ενδιαφέρον, καθώς σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, «προϋποθέτει σύνθετη γνώση δομικής πρακτικής, που υπερβαίνει τα μέχρι σήμερα δεδομένα για την Κρήτη της 3ης χιλιετίας π.Χ.», ενώ η τοποθέτησή της σε στρατηγικό σημείο προσφέρει πανοραμική θέα προς την πεδιάδα του Καστελλίου και τα γύρω βουνά, κάτι που «υποδηλώνει τη μεγάλη σπουδαιότητα του μνημείου».

Η χρήση του χώρου φαίνεται να εκτείνεται από την προανακτορική έως την παλαιοανακτορική περίοδο (3200–1800 π.Χ.), με ενδείξεις για επανάχρηση στον 7ο αιώνα π.Χ. Επιπλέον, στον λόφο υπάρχουν και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα όπως αρχαίο μονοπάτι, μινωικό συγκρότημα και λατρευτικό σπήλαιο. Όπως αναφέρουν οι αρχαιολόγοι, «η πρώτη ανάγνωση των δεδομένων υποδεικνύει τελετουργική και κοινωνικο-θρησκευτική χρήση του μνημείου. Αναμφίβολα πρόκειται για πρωτόγνωρο κοινοτικό έργο προβολής των τοπικών κοινοτήτων».

Στο κλείσιμο της επιστολής, οι αρχαιολόγοι υπογραμμίζουν ότι «είναι αυτονόητο ότι, καθώς η έρευνα δεν έχει ακόμη περατωθεί, δεν επιτρέπεται, από ηθική και νομική άποψη, να παίρνονται οιεσδήποτε αποφάσεις για την τύχη του σπουδαίου λόφου Παπούρα που σημαίνουν την ταπείνωσή του και την βλάβη των μνημείων που περιλαμβάνει».

Την επιστολή προς το Υπουργείο Πολιτισμού και το ΚΑΣ υπογράφουν κορυφαίοι αρχαιολόγοι από την Ελλάδα και το εξωτερικό, μεταξύ αυτών εκπρόσωποι από τις Βρετανική και Ιταλική Αρχαιολογικές Σχολές που δραστηριοποιούνται στην Κνωσό και τη Φαιστό, Αμερικανοί και Βέλγοι ανασκαφείς σημαντικών μινωικών θέσεων, πρώην διευθυντές Εφορειών Αρχαιοτήτων και του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου, καθώς και καθηγητές από πανεπιστήμια ανά τον κόσμο με εξειδίκευση στη μινωική και μεταμινωική αρχαιολογία.

Καστέλλι – Κρήτη: Αναλυτικά η κοινή ανακοίνωση

«Στο πλαίσιο του έργου του Νέου Διεθνούς Αερολιμένα Ηρακλείου στον λόφο Παπούρα, η ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως μια εξαιρετικά σπάνια κυκλική κατασκευή των προϊστορικών/μινωικών χρόνων, διαμέτρου 48-50 μ., που αποτελεί μοναδική ανακάλυψη στον Αιγαιακό χώρο. Πρόκειται για αρχιτεκτόνημα υψηλής κατασκευαστικής ακρίβειας με εξωτερική διάρθρωση ενάλληλων λιθόκτιστων δακτυλίων σε διαφορετικά υψομετρικά επίπεδα και με «δαιδαλώδες-λαβυρινθώδες» εσωτερικό.

Η όλη κατασκευή προϋποθέτει σύνθετη γνώση δομικής πρακτικής, που υπερβαίνει τα μέχρι σήμερα δεδομένα για την Κρήτη της 3ης χιλιετίας π.Χ., έχει ανεγερθεί σε περίοπτη θέση στην κορυφή του λόφου και ελέγχει οπτικά όλη την πεδιάδα Καστελίου, τα Λασιθιώτικα όρη, τις κορυφογραμμές του Γιούχτα στα δυτικά και του Κόφινα στα νότια, γεγονός που υποδηλώνει τη μεγάλη σπουδαιότητα του μνημείου.

Τα ανασκαφικά δεδομένα μαρτυρούν χρήση από τη μινωική προανακτορική έως την παλαιοανακτορική περίοδο (3200 – 1800 π.Χ.) και μερική επανάχρηση στα αρχαϊκά χρόνια (7ος αι. π.Χ.). Εκτός από την λαβυρινθοειδή κατασκευή στην κορυφή, στα πρανή του λόφου υπάρχουν αρχαίο μονοπάτι, μινωικό κτηριακό συγκρότημα και λατρευτικό σπήλαιο. Η πρώτη ανάγνωση των δεδομένων υποδεικνύει τελετουργική και κοινωνικο-θρησκευτική χρήση του μνημείου. Αναμφίβολα πρόκειται για πρωτόγνωρο κοινοτικό έργο προβολής των τοπικών κοινοτήτων.

Η πρόθεση της διαχειρίστριας εταιρείας «Διεθνής Αερολιμένας Ηρακλείου Κρήτης» να εγκαταστήσει τα ραδιοβοηθήματα του νέου αεροδρομίου στην Παπούρα (ραντάρ ύψους δεκάδων μέτρων, πύργους ελέγχου και άλλα βοηθητικά κτήρια) με εκτενείς διαμορφώσεις και ταπεινώσεις του λόφου θα βλάψει ανεπανόρθωτα το μνημείο και τον περιβάλλοντα χώρο, διαταράσσοντας την άρρηκτη σχέση που τα συνδέει, παραβιάζοντας κατάφωρα τις διατάξεις του αρχαιολογικού νόμου 4858/2021 και καταστρέφοντας την αυθεντικότητα του πολιτιστικού τοπίου, όπως αυτό αναφέρεται στις διεθνείς συμβάσεις που δεσμεύουν την Ελλάδα.

Είναι αυτονόητο ότι, καθώς η έρευνα δεν έχει ακόμη περατωθεί, δεν επιτρέπεται, από ηθική και νομική άποψη, να παίρνονται οιεσδήποτε αποφάσεις για την τύχη του σπουδαίου λόφου Παπούρα που σημαίνουν την ταπείνωσή του και την βλάβη των μνημείων που περιλαμβάνει.

Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, το τοπικό Παράρτημα Κρήτης και όλοι όσοι εργαζόμαστε για τη σωτηρία, ερμηνεία και ανάδειξη των αρχαίων μνημείων και υπογράφουμε την παρούσα διαμαρτυρία, καταδικάζουμε την επιχειρούμενη πλήρη υποβάθμιση και κατ’ ουσίαν καταστροφή αυτού του εμβληματικού μνημείου για την πολιτιστική κληρονομιά της Κρήτης και όλης της Ελλάδας, και ζητούμε όλος ο λόφος, ως περιέχων ένα μνημείο μείζονος σημασίας να μείνει ελεύθερος πανταχόθεν, ανέγγιχτος από οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση βλάβη και να θωρακιστεί με την υψηλότερη θεσμική προστασία».

Ποιοι υπογράφουν

1. Adlung Sebastian Dr, Wissenschaftlicher Mitarbeiter, Universität Leipzig Fakultät für Geschichte, Kunst- und Regionalwissenschaften Historisches Seminar, Lehrbereich Klassische Archäologie, Leipzig
2. Aulsebrook Stephanie Dr, University of Warsaw
3. Βαβουρανάκης Γιώργος, Καθηγητής Προϊστορικού Αιγαίου, Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
4. Βασιλάκης Αντώνης, Επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων
5. Βελένη Πολυξένη, Επίτιμη Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς.........................................................................................................................................................

      114 Σύνολο