Σε limbo ο ελληνοτουρκικός διάλογος. Η συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν ακόμη είναι “στα χαρτιά”, ενώ ο Τούρκος πρόεδρος με στήριξη Τραμπ αναδεικνύεται σε περιφερειακό παίκτη. Η Αθήνα επενδύει σε ΟΗΕ και συμμαχία με Ισραήλ.
Ο ρόλος της Τουρκίας ως περιφερειακού παίχτη αναδείχθηκε τις τελευταίες ημέρες με τη συμμετοχή της στις (ναρκοθετημένες βέβαια) συνομιλίες Ρωσίας- Ουκρανίας, αλλά και στην τηλεδιάσκεψη υπό τον Ντόναλντ Τραμπ για τη Συρία.
Την ίδια στιγμή ο ελληνοτουρκικός διάλογος παραμένει σε κατάσταση limbo: Το χώρο της αιώνιας αναμονής των ψυχών σύμφωνα με τους Καθολικούς.
Είναι ενδεικτικό ότι κατά τη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών της Ελλάδας, Γιώργου Γεραπετρίτη, και της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν, στο περιθώριο της συνόδου των ΥΠΕΞ του ΝΑΤΟ στην Αττάλεια, δεν έκλεισε ημερομηνία για τη διεξαγωγή του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας των δύο χωρών και άρα της επόμενης συνάντησης του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Παρότι επισήμως οι δύο πλευρές διαβεβαίωσαν ότι τις επόμενες ημέρες θα υπάρξουν σχετικές ανακοινώσεις, φαίνεται πιθανό τελικά Μητσοτάκης- Ερντογάν να έχουν βασικά ένα τετ α τετ στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ, στις 24-25 Ιουνίου στην Ολλανδία και το ΑΣΣ να συνεχίσει να… αιωρείται.
Εν τω μεταξύ ο κ. Μητσοτάκης βρίσκεται από την Πέμπτη στις ΗΠΑ, όπου την Τρίτη θα μιλήσει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, με στόχο να “ενεργοποιήσει” τη βασική άμυνα της Ελλάδας έναντι της Τουρκίας, δηλαδή το σεβασμό στο Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας.
Την ίδια στιγμή, η Αθήνα εξακολουθεί και επενδύει στη “στρατηγική συμμαχία” με το Ισραήλ και ως ένα μέσο προσέγγισης των ΗΠΑ. Στο πλαίσιο αυτό οι ΥΠΕΞ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ κάλεσαν και τον Αμερικανό ομόλογο τους Μάρκο Ρούμπιο να συμμετέχει στην επόμενη συνεδρίαση του σχήματος 3+1. Συνεδρίαση στο επίκεντρο της οποίας αναμένεται να βρεθεί η ενεργειακή ασφάλεια στην ανατολική Μεσόγειο, αν και η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας- Κύπρου και εν συνεχεία Ισραήλ παραμένει “παγωμένη”.
Μία τηλεδιάσκεψη και μία συνάντηση άκρως ανησυχητικές
Μένει να φανεί βέβαια εάν και κατά πόσον η “στρατηγική συμμαχία” με το Ισραήλ θα αποδειχθεί τελικά στην πράξη όντως χρήσιμη για τις εθνικές επιδιώξεις επιλογή. Σημειωτέον πάντως ότι αίσθηση προκάλεσε πως ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου δεν προσκλήθηκε στην τηλεδιάσκεψη με Τραμπ για τη Συρία, στην οποία όμως μετείχε ο Ερντογάν. Ο Τούρκος πρόεδρος συγκαταλέγεται επομένως στους κερδισμένους, όπως και ο Μοχάμεντ Μπίν Σαλμάν της Σαουδικής Αραβίας.
Αίσθηση προκάλεσε και το γεγονός αυτό καθεαυτό ότι από επικηρυγμένος τζιχαντιστής ο Αχμέντ Αλ Σαράα έχει γίνει συνομιλητής των ΗΠΑ με τις ευλογίες της Σαουδικής Αραβίας και της Τουρκίας. Υπενθυμίζεται ότι το 2013 ο Αλ Σαράα είχε επικηρυχθεί για 10 εκ. δολάρια και είχε μπει στην αμερικανική λίστα με τους Ειδικά Καθορισμένους Παγκόσμιους Τρομοκράτες ως ηγέτης του συριακού παρακλαδιού της Αλ Κάιντα (Αλ Νούσρα).
Βέβαια μεταξύ Τραμπ και Δαμασκού δεν διαμεσολάβησε μόνο η Τουρκία, αλλά και η Σαουδική Αραβία, η οποία ενδιαφέρεται πρωτίστως να ανακόψει τη διείσδυση του Ιράν στη Συρία. Η Σαουδική Αραβία όμως δεν μπορούσε μέχρι τώρ να επενδύσει στη Συρία και άρα να επεκτείνει τη δική της επιρροή, λόγω των αμερικανικών κυρώσεων.
Η άρση των κυρώσεων όμως από Τραμπ, την οποία επιδοκίμασε θερμά ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος, ανοίγει το δρόμο στη Σαουδική Αραβία να επενδύσει και να διεισδύσει στη Συρία, όπου θα πρέπει όμως να μοιραστεί την επιρροή με τον Ερντογάν.
Η εξέλιξη αυτή φέρνει επιπρόσθετα σε αμηχανία την Αθήνα, η οποία υποστήριζε τη διατήρηση των κυρώσεων στη Δαμασκό μέχρι να αποδείξει ότι σέβεται όλες τις μειονότητες και κυρίως του χριστιανούς, καθώς και το διεθνείς δίκαιο- ή έστω τη σύνδεση άρσης των κυρώσεων με την απόδειξη προόδου στη Συρία. Υπενθυμίζεται ότι η Άγκυρα επιδιώκει να συνάψει με τη Δαμασκό συμφωνία για ΑΟΖ, στα πρότυπα του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου και σε βάρος της κυπριακής κυριαρχίας.
Εν τω μεταξύ, η Τουρκία έχει αναδειχθεί και σε ρόλο διαμεσολαβητή στις συνομιλίες μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, φιλοξενώντας τη σχετική διαδικασία στην Κωνσταντινούπολη. Έστω και εάν με ευθύνη του Βλάντιμιρ Πούτιν οι συνομιλίες αυτές φάνηκαν εξαρχής καταδικασμένες να μην προχωρήσουν ουσιαστικά και κατέστησαν ουσιαστικά συνομιλίες Ουκρανίας- Τουρκίας- ΗΠΑ, η Άγκυρα ενισχύει την παρεμβατικότητα της, έχοντας σε αντίθεση με την Αθήνα πάντα ανοιχτούς διαύλους με τη Μόσχα.
Η αμυντική κούρσα με στόχο τα F35
Επιπλέον, το “πράσινο φως” από τις ΗΠΑ για πώληση πυραύλων στην Τουρκία άναψε “κόκκινο συναγερμό” στην Αθήνα.
Υπενθυμίζεται ειδικότερα ότι το Πεντάγωνο ανακοίνωσε συμφωνία ύψους 304 εκ. δολαρίων για πυραύλους AIM-9X Sidewinder Block II και τους προηγμένους πυραύλους αέρος-αέρος μεσαίου βεληνεκούς AIM-120C-8. Ενώ τον Ιανουάριο οι ΗΠΑ ενέκριναν την πώληση αεροσκαφών F-16 και κιτ εκσυγχρονισμού, αξίας 23 δισ στην Τουρκία, ως αντάλλαγμα για το «πράσινο φως» από την Άγκυρα στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.
Η κύρια επιδίωξη του Ερντογάν παραμένει φυσικά να ξεπαγώσει το πρόγραμμα των F35 για την Τουρκία. Το πρόγραμμα όμως είχε παγώσει λόγω των S400 και στην αμερικανική Γερουσία εξακολουθούν και υπάρχουν ενστάσεις όσο η Τουρκία κρατά τους ρωσικούς πυραύλους.
Για παράδειγμα πριν από περίπου 10 ημέρες 22 Αμερικανοί γερουσιαστές και βουλευτές και των δύο κομμάτων έθεσαν στον Τραμπ τις απειλές της Τουρκίας κατά της Ελλάδας, της Κύπρου, αλλά και του Ισραήλ. Υπενθύμισαν ότι η αγορά των S400 το 2019 ήταν που οδήγησε στην απομάκρυση της Άγκυρας από το πρόγραμμα για τα F35 και στην επιβολή κυρώσεων, σύμφωνα με τον νόμο CAATSA (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act). Και ότι η Τουρκία απειλεί τη συνοχή του ΝΑΤΟ και τη σταθερότητα στην ανατολική Μεσόγειο.
Ωστόσο η τελευταία συμφωνία για πυραύλους αν και μικρή, δείχνει διάθεση Τραμπ να ενισχύσει ξανά την αμυντική συνεργασία με την Τουρκία. Σημειωτέον ότι η Ελλάδα έχει ήδη συμφωνήσει και θα πάρει 20 F-35 μετά το 2028. Η Άγκυρα επιδιώκει συνεπώς να αλλάξει ξανά τις στρατιωτικές ισορροπίες. Για αυτό και ζητά τόσο τα F35 όσο και από τους Ευρωπαίους 40 Eurofighter και δη εξοπλισμένα με πυραύλους αέρος αέρος Meteor.
Το θέμα των Eurofighter έθεσε ο κ.Μητσοτάκης στην Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι και στον Γερμανό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς κατά τις συναντήσεις που είχε μαζί τους την περασμένη Δευτέρα και Τρίτη σε Ρώμη και Βερολίνο αντίστοιχα. O πρωθυπουργός προειδοποίησε εκ νέου για τους κινδύνους ένταξης της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή άμυνα. Δεν φάνηκε όμως να βρήκε ουσιαστική υποστήριξη.
Με “όπλο” το Δίκαιο της Θάλασσας
Ο κ. Μητσοτάκης όπως αναφέρθηκε βρίσκεται από την Πέμπτη στις ΗΠΑ, όπου την Τρίτη 20 Μαΐου θα μιλήσει στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Και διόλου τυχαία η συζήτηση έχει θέμα «Ενισχυμένη Ασφάλεια στη Θάλασσα μέσω Διεθνούς Συνεργασίας για Παγκόσμια Σταθερότητα». Διότι η Αθήνα θέλει να αξιοποιήσει την ελληνική προεδρία στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για να προωθήσει το σεβασμό στο Δίκαιο της Θάλασσας και την εφαρμογή της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS).
Η ομιλία Μητσοτάκη στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ θα εμπεριέχει επομένως μηνύματα προς την Τουρκία, η οποια δεν έχει υπογράψει την UNCLOS. Όμως η Αθήνα τονίζει σε κάθε ευκαιρία πως μόνο με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας μπορεί να προχωρήσει η οριοθέτηση ΑΟΖ.
Με αυτή τη λογική άλλωστε κινήθηκε η χώρα μας καταθέτοντας το Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό, ο οποίος προκάλεσε την αντίδραση της Τουρκίας. Ο ΘΧΣ βέβαια δεν συνιστά οριοθέτηση ΑΟΖ. Είναι όμως η πρώτη φορά που αποτυπώνονται σε επίσημο ρυθμιστικό κείμενο της Ε.Ε. τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας (δηλαδή πλήρης επήρεια της ηπειρωτικής χώρας και των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες).
Οι θαλάσσιες περιοχές που αποτυπώνονται στον χάρτη, συμπεριλαμβάνουν τις ελληνοϊταλικές συμφωνίες οριοθέτησης ΑΟΖ του 1977 και του 2020 και την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία του 2020, ενώ συμπίπτουν με τα όρια που απορρέουν από τον νόμο 4001/2011.
Σε ό,τι αφορά μη οριοθετημένες περιοχές, αποτυπώνεται η μέση γραμμή που καθορίζει το εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, μέχρι τη σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης με γειτονικά κράτη, των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές ακτές.
Ο πρωθυπουργός αναμένεται να αναφερθεί λοιπόν στον ΘΧΣ κατά την ομιλία του στον ΟΗΕ καλώντας εκ νέου την Τουρκία σε επίλυση της μίας και μοναδικής διαφοράς, της οριοθέτησης ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, με γνώμονα το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας.
