Πρόκειται για δύο παρεμφερείς φράσεις, οι οποίες έχουν διαφορετικές σημασίες. Η φράση κατ’ αρχήν χρησιμοποιείται όταν εννοούμε «στα βασικά σημεία», «κατά βάση», «όσον αφορά την ουσία». Η φράση κατ’ αρχάς χρησιμοποιείται όταν εννοούμε «αρχικά», «αρχίζοντας», «στην αρχή», «πρώτα-πρώτα», «εν πρώτοις».

Το κατ’ αρχήν (απαντά και ως καταρχήν), παρά την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη που υπάρχει, δε δηλώνει χρόνο και δε σημαίνει αρχικά ή στην αρχή (δηλαδή, δεν είναι συνώνυμο τού κατ’ αρχάς).

Απεναντίας, δηλώνει τρόπο και σημαίνει βασικά, κατά βάση, στα βασικά σημεία, κατά κύριο λόγο, στη γενική φιλοσοφία, σε γενικές γραμμές:

Παράδειγμα: «Παρά το γεγονός ότι εξέφρασαν επιφυλάξεις για επιμέρους άρθρα του, όλοι οι βουλευτές της αξιωματικής αντιπολίτευσης ψήφισαν κατ’ αρχήν το επίμαχο νομοσχέδιο», «Είμαι κατ’ αρχήν σύμφωνος με την πρότασή σου, αλλά θα επιθυμούσα να μη δεσμευτώ εγγράφως πριν συμβουλευτώ το δικηγόρο μου».

Το κατ’ αρχάς, από την άλλη πλευρά, εξακολουθεί να έχει την ίδια ακριβώς σημασία που είχε και στην αρχαία ελληνική γλώσσα: αρχικά, στην αρχή, πρώτα, κατά πρώτον, εν πρώτοις. 

Παράδειγμα:«Κατ’ αρχάς θα ήθελα να σε ευχαριστήσω θερμά για τη βοήθειά σου σε μια πολύ δύσκολη στιγμή της ζωής μου», «Αυτό που θέλω κατ’ αρχάς να μου εξηγήσεις είναι αν θα είσαι υποψήφιος Δήμαρχος κι ύστερα μπορούμε να συζητήσουμε αν θα σε στηρίξω», «Κατ’ αρχάς πίστευε πως είχε δίκιο, μετά τη συνομιλία μας όμως άλλαξε γνώμη».

Παρόλ’ αυτά, καταχρηστικά, κάποιοι χρησιμοποιούν το κατ' αρχήν ακόμα και όταν δεν πρέπει, παρά το γεγονός ότι είναι λάθος.

*Στις παρεμβάσεις με τον τίτλο “Ομιλείτε ελληνικά”, το loutraki365 θα δημοσιεύει την προέλευση, ερμηνεία και ορθή χρήση διαφόρων λόγιων, αρχαίων, βιβλικών, βυζαντινών φράσεων, τις οποίες χρησιμοποιούμε και σήμερα στην καθημερινότητά μας, προκειμένου να βοηθηθούμε για την ορθή χρήση τους και την καλύτερη γνώση μας στην πάμπλουτη ελληνική γλώσσα.